2024-cü ilin son günlərində astronomlar diqqətçəkən bir kəşfə imza atdılar. "2024 YR4" adlı asteroidin Yerin orbitini kəsən bir trayektoriyada olduğu müəyyən edildi.

Qaynarinfo xəbər verir ki, təxminən 40-90 metr diametrində olduğu hesablanan bu asteroid ilkin müşahidələrdə mümkün toqquşma riski daşıdığı üçün alimlər arasında həm həyəcan, həm də narahatlıq yaratdı. Lakin aparılan dəqiq hesablamalar nəticəsində "2024 YR4"ün Yerə çırpılmayacağı müəyyən edildi. Buna baxmayaraq, tam rahatlaşmaq üçün səbəb yoxdur: çünki onun Aya çırpılma ehtimalı hələ də istisna edilmir.

Başqa bir nəhəng asteroid səssizcə yanımızdan keçdi

Bütün diqqət "2024 YR4"ə yönəlmişkən, daha böyük bir asteroid xəbərsiz şəkildə Yerə yaxın keçdi. "887 Alinda" adlı bu göy cismi 4 kilometrdən böyük diametri ilə potensial olaraq qlobal fəlakətə səbəb ola biləcək gücə malikdir.

Maraqlıdır ki, Alinda Yerə kifayət qədər yaxın məsafədən keçsə də, demək olar ki, heç kəs bundan xəbər tutmadı. "2024 YR4" bir şəhəri məhv edəcək gücə sahib olduğu halda, Alinda tam miqyaslı qlobal dağıntıya yol aça bilər.

Alinda sinfinə aid asteroidlər hər dörd ildən bir qayıdır

Bəs bu asteroidlər niyə bu qədər təhlükəlidir? Burada əsas faktor Yupiterdir. Həm "2024 YR4", həm də Alinda Günəş ətrafında fırlanarkən Yupiterlə xüsusi bir riyazi əlaqədə hərəkət edir. Yupiter öz orbitini 12 ilə tamamlayır, bu asteroidlər isə həmin müddətdə üç dəfə Günəş ətrafında dövr edir. Bu isə o deməkdir ki, hər dörd ildən bir bu asteroidlər yenidən Yerə yaxınlaşa bilər.

Bu cür dövri şəkildə qayıdan asteroidlər alimlər tərəfindən diqqətlə izlənilir. Çünki belə "rezonanslı" orbitlər zaman keçdikcə asteroidlərin trayektoriyalarını dəyişərək onları Yer, Mars və ya Veneraya yönəldə bilər.

1800-cü illərdə amerikalı astronom Daniel Kirkvud bu cür orbit boşluqlarını kəşf edib. Bu boşluqlara "Kirkvud boşluqları" deyilir və zamanla məlum olub ki, bu zonalarda qeyri-sabit orbitlərə malik asteroidlər daxili planetlərlə toqquşma riski daşıyır.

Alinda bu boşluqlardan birində - "üçə bir" rezonans nöqtəsində yerləşir. Bu səbəbdən bu tip asteroidlər "Alinda sinfi" adlanır. Maraqlıdır ki, "2024 YR4" də eyni sinfə aiddir. Hər iki asteroid Yer orbitinə çox yaxın və düz bir trayektoriyada hərəkət edir ki, bu da toqquşma ehtimalını artırır.

"2024 YR4"ün 2052-ci ildəki keçidi təhlükəsiz olacaq

Hazırda ən yaxşı xəbər odur ki, "2024 YR4" 2032-ci ildə Yerə çırpılmayacaq. Lakin bu keçid zamanı Yerin cazibə qüvvəsi asteroidin orbitini dəyişəcək. Bu o deməkdir ki, artıq hər dörd ildən bir qayıtmayacaq. Ancaq yenilənmiş trayektoriyası hələ də Yer orbitini kəsir. 2052-ci ildə yenidən yaxınlaşacaq, lakin bu dəfə məsafə Ayın orbitindən belə uzaq olacaq.

Digər tərəfdən, Alinda üçün vəziyyət daha ciddidir. Hal-hazırda Yer orbitini kəsməsə də, Yupiterin təsiri ilə trayektoriyası tədricən dəyişir. Alimlər hesab edirlər ki, Alinda təxminən min il ərzində Yerə çırpıla biləcək bir trayektoriyaya düşə bilər.

Hələ bütün təhlükələri bilmirik

"2024 YR4" asteroidinin yalnız ötən il aşkar edilməsi kosmosdan gözlənilməz təhlükələrlə üzləşməyə nə qədər açıq olduğumuzu göstərir. Sonuncu dəfə 2013-cü ildə Rusiyanın Çelyabinsk şəhərinə düşən və minlərlə insanın yaralanmasına səbəb olan asteroid heç bir astronom tərəfindən əvvəlcədən müəyyən edilməmişdi. Daha böyük bir hadisə isə 1908-ci ildə Sibiriyanın Tunquska bölgəsində baş vermiş, güclü partlayış meşələri məhv etmişdi.

Hazırda astronomlar gecə səmasını müntəzəm olaraq müşahidə edirlər, lakin bu müşahidələr əsasən Yer üzərində aparıldığı üçün məhdudiyyətlər mövcuddur. Bu problemi aradan qaldırmaq üçün NASA 2027-ci ilin sonunda "NEO Surveyor" teleskopunu orbitə göndərməyi planlaşdırır. Bu teleskop infraqırmızı şüalanma vasitəsilə asteroidləri kosmosdan müşahidə edəcək və gündüz səmasını da tədqiq edə biləcək.

"NEO Surveyor" layihəsinə rəhbərlik edən Emi Mainzerin sözlərinə görə, Yer üçün təhlükə törədə biləcək asteroidlərin yalnız 40%-i indiyə qədər müəyyən edilib. Yeni teleskopun bu göstəricini 90%-ə çatdırması planlaşdırılır.

Xülasə, hazırda bu asteroidlər bizi ötüb keçsə də, xüsusilə rezonanslı orbitlərdə hərəkət edən asteroidlər üçün təhlükə siqnalı davam edir. Çünki onlar bir gün mütləq geri dönəcək.

Aydın