Göttingen Universiteti və Maks Plank Günəş Sistemi Tədqiqatları İnstitutunun alimləri Ayın və Yerdəki suyun mənşəyi ilə bağlı yeni araşdırmalar aparıb. Alimlər, Ayın gənc Yer ilə protoplanet Teya arasında baş verən nəhəng toqquşma nəticəsində formalaşdığına dair nəzəriyyəni təsdiqləyiblər. Lakin araşdırmada vacib bir düzəliş edilib: Ay əsasən Yer mantiyasından yaranıb, Teyanın töhfəsi isə minimal olub.

Qaynarinfo xəbər verir ki, bu araşdırmanın nəticələri "Proceedings of the National Academy of Sciences" (PNAS) jurnalında dərc edilib.

Alimlər Ayın NASA tərəfindən gətirilmiş qayalarının və Yer mineral nümunələrinin oksigen izotoplarını təhlil ediblər. 191 ölçmə aparmaq üçün təkmilləşdirilmiş lazer flüorizasiya metodundan istifadə olunub. Bu metod, qayalardan oksigeni lazer vasitəsilə çıxarmağa imkan verir. Tədqiqatın əsas diqqət mərkəzində oksigen-17 izotopu (¹⁷O) olub.

Araşdırmalar göstərib ki, Ayın və Yerin oksigen izotop tərkibi yüksək dərəcədə oxşardır. Bu isə kosmokimya sahəsində uzun müddətdir müzakirə olunan "izotop böhranı" problemini həll edir. Göttingen Universitetinin Yer Elmləri Mərkəzinin direktoru professor Andreas Pakın sözlərinə görə, bu nəticələr göstərir ki, Teya əvvəlki toqquşmalar nəticəsində öz mantiyasını itirib və Yerlə yalnız metal nüvəsi kimi toqquşub. Nəticədə Yer mantiyasının materialı kosmosa atılıb və bu materialdan Ay formalaşıb.

Bu araşdırma Yerdəki suyun tarixi ilə bağlı da yeni nəzəriyyələr ortaya qoyur. Əvvəllər hesab olunurdu ki, Ayın formalaşmasından sonra Yerin suyu asteroidlərlə və meteoritlərlə baş verən çoxsaylı toqquşmalar nəticəsində yaranıb. Lakin bu doğru olsaydı, Yerin və Ayın oksigen izotoplarının tərkibi fərqli olmalı idi, çünki bu materiallar müxtəlif mənşəli olardı.

Tədqiqatın baş müəllifi Meyke Fişer bildirib:

"Bizim məlumatlar göstərir ki, bu fərziyyə doğru deyil və bir çox meteorit növləri Yerdəki suyun mümkün mənbəyi kimi istisna edilə bilər".

Alimlərin gəldiyi nəticəyə görə, Yerdəki suyun ən ehtimal olunan mənbəyi enstatit xondritləri adlanan meteoritlərdir. Bu meteoritlər Yer ilə izotop baxımından çox oxşardır və planetdə suyun miqdarını izah edəcək qədər su ehtiva edir.

Bu araşdırma Ayın formalaşması ilə bağlı nəzəriyyələri daha da dəqiqləşdirərək, onun əsasən Yer mantiyasından ibarət olduğunu göstərir. Bununla yanaşı, Yerdəki suyun mənşəyi barədə mövcud fikirlər yenidən nəzərdən keçirilir. Enstatit xondritlərinin suyun əsas mənbəyi olması ehtimalı alimlərə Yerin və Ayın yaranma tarixinə dair yeni baxışlar təqdim edir. Bu tədqiqat Yerin, Ayın və Günəş Sistemi cisimlərinin təkamülünü anlamaq üçün mühüm bir addım hesab olunur.

Aydın