Moskva ilə Kiyev arasındakı müharibənin bitməsi üzrə Avropa planında Ukraynanın NATO-ya qoşulmasına qadağa yoxdur. Sənəd Böyük Britaniya, Almaniya və Fransanın hazırladığı plandır.

Qaynarinfo "Reuters”ə istinadla xəbər verir ki, mətn ABŞ və Rusiya prezidentlərinin xüsusi nümayəndələri Stiv Uitkoff və Kiril Dmitriyev tərəfindən bundan əvvəl hazırlanmış plana əsaslanır. Hər iki variantda 28 bənd mövcuddur. Avropa liderləri vurğulayır ki, Ukraynanın NATO-ya yolunu bağlamaq olmaz və onun üzvlüyü "Blok daxilində konsensusdan” asılı olmalıdır. Həmçinin, bu versiyada Şimali Atlantika alyansının "daha da genişlənməyəcəyi” barədə bənd yoxdur.

Eyni zamanda, Avropa Ukraynaya NATO-nun Nizamnaməsinin beşinci maddəsi üzrə kollektiv müdafiəyə bənzər ABŞ təhlükəsizlik zəmanətləri təklif edir. Alyans razılaşır ki, "sülh vaxtı” Ukraynada öz komandanlığı altında hərbi qüvvələr yerləşdirməyəcək. Lakin NATO təyyarələri qonşu Polşada yerləşdiriləcək. Əvəzində Moskvaya sülh sazişi imzalandıqdan sonra "Rusiya ilə NATO arasında dialoqun başlanması” və "bütün narahatlıqların aradan qaldırılması”, həmçinin "qlobal təhlükəsizliyin təmin olunması və gələcək iqtisadi əməkdaşlıq üçün de-eskalasiya şəraitinin yaradılması” vəd olunur.

Uitkoff-Dmitriyev planında yalnız Ukraynanın öz Konstitusiyasından NATO-ya qoşulmaq istəyi ilə bağlı maddəni çıxarması tələb olunmur, həmçinin alyans üzvləri qanunla bu ölkənin heç vaxt alyansa üzv olmayacağını təsdiq etməlidir. Rusiya prezidenti Vladimir Putin də NATO-nun şərqə genişlənməməsi üçün hüquqi öhdəlik təmin etməsini tələb edir.

Avropa və ABŞ mövqeləri arasında digər əhəmiyyətli fərq ərazi məsələsidir. ABŞ planı Rusiyaya bütün Donbası verməyi, onun Krım üzərində suverenliyini rəsmi tanımağı və Xerson və Zaporojye vilayətlərini mövcud döyüş xəttinə uyğun bölməyi nəzərdə tutur. Avropa isə ərazi mübadiləsi danışıqlarının "təmas xəttindən başlamağını” və konsensus əldə edildikdən sonra Rusiya və Ukraynanın "bu razılaşmaları zorla dəyişməyəcəyini” təklif edir.

Bundan əlavə, Avropa versiyasında qeyd olunur ki, Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin (USQ) sayı "sülh vaxtı” 800 min əsgərlə məhdudlaşdırılmalıdır, halbuki ABŞ planı 600 min limit nəzərdə tutur. Hazırda Ukrayna ordusunda 850 min nəfər xidmət edir və say azaldılsa belə, ordusu dünyanın ən böyük ordularından biri olaraq qalacaq. 2022-ci ildə İstanbulda keçirilən danışıqlarda Rusiya tələblər etmişdi ki, USQ sülh vaxtı 85 min əsgərə endirilsin.

Avropa planına ABŞ-ın bloklanmış Rusiya aktivlərindən gələcək gəlirin 50%-ni almaq vəsaitini Ukraynanın bərpasına yönəltmək təklifi daxil edilməyib.

Avropa liderləri bildirir ki, bütün tərəflər memorandumunu təsdiqlədikdən sonra atəşkəs dərhal qüvvəyə minəcək — daha sonra Rusiya və Ukrayna razılaşdırılmış mövqelərə hərbi qüvvələrini çəkəcək və razılaşmanın icrasına başlanacaq. Razılaşma hüquqi öhdəlik daşıyacaq. Atəşkəs şərtləri, o cümlədən monitorinq, Moskva və Kiyev tərəfindən ABŞ nəzarəti altında razılaşdırılmalıdır. Razılaşmanın icrasına ABŞ prezidenti Donald Trampın sədrlik edəcəyi Sülh Şurası tərəfindən nəzarət olunacaq. Qaydalara əməl olunmadığı halda sanksiyalar tətbiq ediləcək.

Alpər