Qaynarinfo xəbər verir ki, alimlər qan qrupu uyğunluğundan qaynaqlanan problemləri aradan qaldırmaq məqsədilə A qan qrupuna aid bir böyrəyi uğurla universal donor orqan – 0 qrupuna çeviriblər və daha sonra beyin ölümü baş vermiş bir xəstəyə köçürüblər. Dəyişdirilən böyrək əməliyyatdan sonrakı iki gün ərzində problemsiz işləyərək bu metodun potensialını göstərib.

1950-ci illərdən bəri həyatı xilas edən müalicə üsulu kimi tanınan böyrək köçürülməsi bir sıra əsas məhdudiyyətlərlə üzləşir. Ən vacib məhdudiyyətlərdən biri donorla alıcının qan qruplarının uyğun gəlməməsidir. İnsanlarda dörd əsas qan qrupu (A, B, AB və 0) mövcuddur və insanın immun sistemi özündə olmayan antigenləri daşıyan yad orqana qarşı dərhal güclü reaksiya verir.

Bu məhdudiyyət xüsusilə 0 qan qrupuna malik xəstələr üçün çətinlik yaradır. 0 qrup xəstələr yalnız 0 qrup orqan qəbul edə bildikləri halda, A, B və AB qrupuna malik xəstələr 0 qrup orqanlardan da yararlana bilirlər. Bu səbəbdən 0 qrup xəstələr orqan gözləmə siyahısında digərlərinə nisbətən 2–4 il daha çox gözləməli olurlar.

Alimlər 1980-ci illərin sonlarından etibarən qan qrupu uyğunsuz (ABOi) orqan köçürülməsini mümkün edən mürəkkəb üsullar hazırlamışdılar. Lakin 2022-ci ildə Britaniya Kolumbiyası Universitetinin tədqiqatçıları prosesi sadələşdirən ferment əsaslı yeni müalicə protokolu yaratdılar. Bu yenilikçi üsul "fermentlə çevrilmiş 0” – qısaca "ECO” adlanır.

Tədqiqatın müəlliflərindən biri, biokimya professoru Stefan Vizers bu metodun mahiyyətini belə izah edib: "Orqanların əməliyyata qədər qorunması üçün istifadə olunan xüsusi mayeyə qan qrupu antigenlərini təmizləyən fermentlər əlavə edildi. Bu fermentlər A qrup böyrəyin səthindəki A antigenlərini effektiv şəkildə təmizləyərək böyrəyi universal donor olan 0 qrupuna çevirdi. Beləliklə, alıcının qanındakı anti-A anticisimləri böyrəyi hədəf ala bilmədi".

Komanda metodu sınaqdan keçirmək üçün ailəsinin razılığı ilə beyin ölümü baş vermiş bir xəstəyə ECO böyrəyi köçürüb. Xəstənin qanında normalda orqanı dərhal rədd etməyə kifayət edən yüksək miqdarda anti-A anticisimləri olub. Alimlər böyrəyin davamlılığını sınamaq məqsədilə əməliyyatdan əvvəl adətən tətbiq olunan güclü anticisim azaldıcı müalicəni bu dəfə aparmayıblar.

Köçürülmədən sonrakı ilk iki gün ərzində böyrək problemsiz işləsə də, üçüncü gün A antigenlərinin yenidən əmələ gəlməsi ilə alıcının immun sistemi reaksiya göstərməyə başlayıb.

Bu nəticələr metodun klinik tətbiqi üçün vacib məlumatlar təqdim edir. Professor Vizers uzunmüddətli uyğunlaşmanın mümkün olduğunu, lakin real transplantasiyalarda ECO orqanlarla birlikdə standart immuniteti zəiflədici müalicələrin də tətbiq edilməli olduğunu vurğulayır.

Alimlər hesab edirlər ki, orqanların qan qrupunu dəyişdirmək imkanı orqan gözləmə siyahısındakı namizədlərin yarıdan çoxunu təşkil edən 0 qrup xəstələr üçün inqilabi əhəmiyyət daşıyır. Bu üsul orqan köçürülməsi gözləmə müddətlərini əhəmiyyətli dərəcədə azalda bilər.

Aydın