4 ildən sonra ehtiyac olacaq ixtisaslar: nə qədər gec deyil... – Təhsil eksperti

Bunu Qaynarinfo-ya açıqlamasında təhsil eksperti Kamran Əsədov deyib. Onun sözlərinə görə, Azərbaycanda kifayət qədər yeni ixtisaslara ehtiyac var:

"Dünya yenilənib. Artıq 4 il sonra əmək bazarında ehtiyac olacaq ixtisaslardan bizim universitetlərin xəbəri belə yoxdur. İlk növbədə qeyd edim ki, pandemiya dövrü əmək bazarında ehtiyac olan yeni ixtisasları tələb etdi. 2021-ci ildə bütün idarəetmənin onlayn rejimə keçməsi gələcəkdə bu istiqamdə ixtisaslara daha çox ehtiyacın olacağını qaçılmaz edir. Pandemiya və fövqəladə vəziyyətlərdə insanlar evdə qalırlar”.

Kamran Əsədov 4 ildən sonra əmək bazarında ehtiyac olacaq ixtisasların aşağıdakılardan ibarət olacağını vurğualyıb. O bildirib ki, belə hallarda onlar həm işlərini görmək, həm də asudə vaxtlarını keçirmək üçün kompüter və onunla oyunlara daha çox vaxt ayırırlar ki, gələcəkdə də ehtiyac olunan ixtisaslardan biri kompüter oyunu dizaynı ixtisasıdır: 

"Dövrümüzdə oyun dizaynı tələbələri 2010-cu ildə 55.5 milyard dollardan 2021-ci ildə 92.4 milyard dollara çatması gözlənilən bir sektora qatılır. Becker College qonşusu Worcester Polytechnic Institute ilə birlikdə gələcəyin oyun dizaynerləri üçün ən məşhur bir ünvan vəziyyətindədirlər. Digərləri isə DePaul University, Michigan State University və Rochester Institute of Technologydir. DePaulun Proqramlaşdırma və Rəqəmsal Media bölümü dekan köməkçisi Lucia Dettori "Bu vəziyyət xilasedici, əsgər və təşkilati işçiləri öyrətmə tərzimizi, alver şəklimizi və məhsulların bizə təqdim edilmə formasına da təsir edir”, - deyir. Bu hissənin məzunları oyun istehsalı, inkişaf etdirməsi, dizaynı, sənəti, proqramlaşdırması, kompüter qrafikləri və insan-kompüter qarşılıqlı əlaqəsi sahələrində çalışır. Eyni zamanda oyun studiyalarında və memarlıqda, tibdə, hüquqda və interaktiv simulyasiyası istifadə edildiyi digər sektorlarda da işləyə bilirlər. 

Enerji, su, yemək və iqlimin əsrin problemlərini meydana gətirdiyi dövrümüzdə ekoloji işlər sahəsindəki proqramlar gedərək yayılır. Məsələn, University of Wisconsin-Madisondakı tələbələr artıq ya ekoloji araşdırmalar ya da ətraf elmləri sahələrində təhsil alır. Ekoloji işlər tələbələrin sağlamlıq, qida və kənd təsərrüfatı, enerji, bio-müxtəliflik, iqlim, tarix və mədəniyyət, torpaq istifadəsi və siyasət dərsləri arasından seçim etməsini tələb edən fənlərarası bir dərəcədir. Yüksək təhsildə Davamlılığın İnkişaf etdirilməsi Dərnəyinə görə ekoloji işlərlə əlaqədar sahələrdən olan və bioloji sistemlərin müxtəlifliyini və məhsuldarlığını davam etdirməyə yönəlmiş davamlılıq sahəsində (aralarında Arizona State University, Pennsylvania State University, University of Kentucky və University of Oklahomanın da olduğu) 35-ə qədər ABŞ universiteti bakalavr dərəcəsi təklif edir”. 

Təhsil eksperti əlavə edib ki, pandemiya Səhiyyə İnformasiyası və ya İnformasiya Rəhbərliyi ixtisasına zəruri tələbatın olduğunu göstərdi:

"Sağlamlığı yaxşılaşdırmaq və ödənişləri idarə etmək üçün məlumatın alınmasına, idarə olunmasına və istifadə edilməsinə köməkçi olan işçilər üçün bu böyük bir ehtiyacdır. Səhiyyə İnformasiyası və İnformasiya Təhsili Akkreditasiya Komissiyasına görə University of Washington, Temple University, University of Illinois-Chicago və Weber State University də daxil hazırda 54 akkreditasiyalı bakalavr təhsili proqramı var. Amerikan Tibb İnformasiya Dərnəyi önümüzdəki 5 ilə 7 il içində bu sahədə 50 mindən çox işçiyə ehtiyac olacağını nəzərdə tutur. Ölkənin ən köhnə proqramlarından birinə ev sahibliyi edən College of St. Scholasticanın səhiyyə məlumatı rəhbərliyi hissəsindən bakalavr dərəcəsini qısa müddət əvvəl alan Heather Hodgsona görə bu bölüm "birbaşa xəstə münasibətlərinə öyrəncəli olmayanlar üçün” yaxşı bir karyera seçimidir. Hodgson Biomedikal ana dərslər olan anatomiya, fiziologiya, tibbi terminologiyanın yanında kompüter dərsləri, rəhbərlik informasiya sistemləri və sistem analizi və dizaynı dərslərini də alıb. Mütəxəssislik dərsləri proqramın tamamlayan tərəflərdir”. 

Ekspert pandemiya dövründə bütün xidmətlərin onlayn formada həyata keçiilməsi İnformasiya təhlükəsizliyi və ya virtual təhlükəsizlik ixtisasına tələbatın zəruri olduğunu deyir:

"ABŞ Milli Təhlükəsizlik Təşkilatı köhnə informasiya təhlükəsizliyi texniki direktoru Dickie Corc virtual təhlükəsizlik və ya informasiya təhlükəsizliyi mövzularında iş tələbinin "son on ildə 10 qat artdığını” ifadə edir. Milli Təhlükəsizlik Təşkilatı Daxili Təhlükəsizlik hissəsiylə birlikdə İnformasiya Təhlükəsizliyinə Akademik Mükəmməliyyət Milli Mərkəzlərini dəstəkləyərək bu mərkəz vasitəsilə tələbələrə ölkənin informasiya infrastrukturundakı zəiflikləri təyin etmə və təmir etməyi öyrətmək üçün lazımlı standartları qarşılayan məktəbləri müəyyənləşdirir. Mississippi State University, University of Tulsa, Dartmouth College və Carnegie Mellon University bakalavr proqramı təqdim edən 166 təşkilatın arasında iştirak edən müvəffəqiyyət mərkəzləridir. İnformasiya təhlükəsizliyi tələbələri kompüter sistemlərini, şəbəkələri və fərdi kompüterləri viruslardan, kompüter piratlarından, terror hədələrindən və təşkilati casusluqlardan qorumaq üçün lazımlı olan texniki mövzuları öyrənir. Tələbələr fərqli müəssisə modellərini, gizlilik və təhlükəsizlik protokollarını öyrənmək üçün E-ticarət dərslərinin yanında kompüter cinayətləri və məhkəmə informasiya dərsləri də ala bilməkdədir. Tələbələr eyni zamanda müasir informasiya sistemlərini planlamağı, analiz etməyi, dizayn və tətbiqi də öyrənir”.

 

Kamran Əsədov gələcəyin ehtiyac duyulası ixtisaslarından biri də Nanotexnologiya olduğunu vurğulayıb:

"Bu yeni elm budağı bir metrin milyardda birindən başlayan mikroskopik dünyada maddələrdə ortaya çıxan fiziki, kimyəvi və bioloji xüsusiyyətlərdən bəhs edir. Nano vəsaitlər hazırda qolf dəyənəklərinin, xizək vəsaitlərinin, avtomobil parçalarının və dental implantların gücləndirilməsinə köməkçi kimi istifadə edilməkdədir və gələcəyin bina və körpülərinin daha yüngül və möhkəm olmasına köməkçi olmaları gözlənilir. Nanotexnologiya əsaslı dərmanlar toksik dərmanları birbaşa şişlərə göndərməyi vəd etməkdə və bu texnologiya daha enerji qənaətli yanacaq hüceyrələrinin, günəş panellərinin, batareyaların hazırlanmasında və ətraf təmizliyində əsas rol oynaya biləcək mövqedədir. Bu sektorun 2015-ci ilə qədər qlobal miqyasda 2.4 trilyon dollarlıq bir böyüməyə çatması və 2021-ci ilə qədər də 2 milyon insana məşğulluq təmin etməsi gözlənilir. University at Albany-SUNY ölkənin ilk nanotexnologiya magistratura proqramını 2004-cü ildə başlatmış və 2010-ci ildə isə iki bakalavr dərəcəsi açmışdır. Bu dərəcələr tələbələri magistraturaya, nano əsaslı sektorlara və ya əsas araşdırmalara; fiziki elmlər, vəsait elmi, fizika, biofizika, kimya və ya biokimya sahələrindəki işlərə hazırlamaqdadır. Oxşar ixtisaslar açan məktəblər arasında Drexel University, Louisiana Tech University və University of Central Florida iştirak etməkdədir”.