Kütləvi məhv hadisələrindən danışıldıqda adətən dinozavrların yox olması ilə nəticələnmiş təbaşir-paleogen sərhədi xatırlanır. Lakin təxminən 445 milyon il əvvəl Yer üzündə baş verən və canlıların 85 faizini məhv edən başqa bir dəhşətli hadisə də mövcuddur.

Qaynarinfo xəbər verir ki, bu barədə "IFLScience" nəşri yazıb.

Ordovik dövründə Yer necə görünürdü?

Ordovik-silur qırılması Yer tarixində qeydə alınan ən dağıdıcı yoxolma hadisələrindən biri hesab olunur. Bu, nəinki dinozavrların yaranmasından, hətta sürünənlərin inkişafından da xeyli əvvəl baş verib.

Böyük Britaniyanın Təbiət Tarixi Muzeyinin Yer elmləri şöbəsinin tədqiqat rəhbəri Riçard Tvitçett jurnalistlərə açıqlamasında bildirib: "Ordovik dövründə dünya tamam fərqli idi. Həmin dövr çox isti keçib və atmosferdə karbon qazının səviyyəsi olduqca yüksək olub".

Həmin dövrdə Yer üzündə nə bu gün tanıdığımız heyvanlar, nə də ağaclar və ya çiçəklər mövcud olub. "Əgər Yer yaşıldırsa belə, bu ancaq yosunlar sayəsində ola bilərdi. Yer üzündə bitki icmalarına dair heç bir dəlilimiz yoxdur", deyə Tvitçett əlavə edib.

Alimin sözlərinə görə, o dövrdə həyatın demək olar ki, hamısı okeanlarda cəmlənib. Okeanlarda çoxsaylı qəribə və maraqlı canlılar yaşayıb və bu canlıların müxtəlifliyi sürətlə artırıb.Məhz həmin dövrdə müasir dəniz ulduzlarının, mərcanların və dəniz kirpilərinin əcdadları meydana çıxıb.

Ordovik dövrünün sonu necə baş verdi?

Ordovik dövrünün sonu tədricən və mürəkkəb şəkildə baş verib. Tvitçettin sözlərinə görə, bu dövrdə nə böyük asteroid toqquşması, nə də kütləvi vulkan püskürməsi baş verməyib. Onun əvəzinə bir sıra dağıdıcı iqlim hadisələri yaşanıb.

Əvvəlcə Yer üzündə temperatur sürətlə aşağı düşüb, sonra isə kəskin istiləşmə baş verib. Planet soyuq dövrdən çıxan kimi yenidən qızmağa başlayıb. Bu dəfə sağ qalan növlər yalnız istiyə qarşı deyil, həm də oksigen çatışmazlığına qarşı mübarizə aparmalı olublar.

Bu hadisənin dəqiq səbəbi hələ də alimlər arasında müzakirə mövzusudur. Ən çox dəstəklənən nəzəriyyələrdən birinə görə, səbəb yosunların çiçəklənməsi zamanı sudan oksigeni udması olub. Digər bir versiyaya görə isə, aktiv vulkanizmin nəticəsində okeanlara oksigeni "yeyən" minerallar daxil olub.

Hər iki halda nəticə son dərəcə fəlakətli olub - bu qırılma nəticəsində canlıların 60 faiz nəsli, növlərin isə 85 faizi məhv olub. Təmiz ölüm faizi baxımından bu hadisə Yer tarixində yalnız perm dövrünün sonunda baş verən kütləvi yoxolma ilə müqayisə oluna bilər ki, bu da 200 milyon il sonra yaşanıb.

Perm dövrünün qırılmasından sonra dəniz həyatı niyə təkrəng oldu?

Daha əvvəl Stenford Universitetinin alimləri perm dövrünün sonunda baş vermiş kütləvi məhv hadisəsindən sonra dəniz həyatının niyə bu qədər bəsit və vahid formaya büründüyünü açıqlamışdılar.

Tədqiqatçılar bildiriblər ki, bu dövr milyonlarla il davam edib və tropiklərdən qütb bölgələrinə qədər dəniz ekosistemləri eyni xarakter alıb. Araşdırmalar göstərib ki, bu tendensiya yırtıcıların yox olması ilə deyil, ətraf mühitdə baş verən qlobal dəyişikliklərlə bağlı olub. Bəzi növlər sağ qalaraq yayılıb, digərləri isə tamamilə yox olub.

Aydın