Perm Milli Tədqiqat Politexnik Universitetinin (PNIPU) alimləri meteoritlərin Yerə nə qədər tez düşdüyünü və planetimizin kosmosdan gələn cisimlərlə ən böyük toqquşmasının hansı nəticələrə səbəb olduğunu açıqlayıblar.

Qaynarinfo xəbər verir ki, elmi qurumun mətbuat xidmətindən verilən məlumata görə, tədqiqat qarşıdan gələn və iyunun 30-da qeyd olunan Beynəlxalq Asteroid Gününə təsadüf edir. Beynəlxalq Asteroid Günü 30 iyun 1908-ci ildə baş vermiş Tunquska meteoritinin düşməsi ilə bağlıdır.

Astronomiya müəllimi, PNIPU-nun Politexnik Məktəbinin direktor müavini Yevgeni Burmistrovun sözlərinə görə, hər il Yerə ümumi kütləsi təxminən 21,3 ton olan meteorit düşür:

"Bu rəqəmə çəkisi bir kiloqrama qədər olan 19 min kiçik cisim, çəkisi 1 kq-dan çox olan təxminən 4 min kiçik meteorit və 10 kq-dan çox olan təxminən 830 kiçik meteorit daxildir. Onların yalnız kiçik bir hissəsi qeydiyyata alınır, adətən 10-20 ədəddir".

Bununla belə, kosmik süxurların əksəriyyəti planetin səthinə çatmır, atmosferdə yanır. Alim qeyd edib ki, daha kiçik fraqmentlərin, bir qayda olaraq, daha zəif sürtünmə səbəbindən sıx hava təbəqələrindən toxunulmaz şəkildə keçmək şansı daha yüksəkdir. Onların bəziləri o qədər kiçikdir ki, uçuş zamanı heç qızmırlar.

Yer daim meteor yağışlarına məruz qalsa da, planetin səthində nisbətən az sayda zərbə kraterləri qalır. Bir qayda olaraq, onların hər birinin görünüşü planet miqyasında fəlakətlərə və orqanizmlərin kütləvi məhvinə səbəb olan nəhəng asteroidlərin düşməsi ilə əlaqələndirilir.

Məsələn, Meksikanın Yukatan yarımadasındakı Çicxulub krateri təxminən 66 milyon il əvvəl 10 kilometrlik asteroidin təsiri nəticəsində yaranıb. Nəticədə diametri 180 km, dərinliyi 20 kilometrə qədər olan krater əmələ gəlib. Partlayışın gücünü 2 milyon güclü nüvə bombasının partlaması ilə müqayisə etmək olar. Ehtimallara görə, dinozavrların bir çox digər heyvan və bitkilərlə birlikdə yox olmasına səbəb olan da məhz bu asteroid olub.

Sadberi zərbə krateri (Ontario, Kanada) təxminən 1,85 milyard il əvvəl meydana çıxıb. Onun hunisinin ölçüsü 248 km-dir. Alimlər hesab edirlər ki, bu, kometanın Yerə düşməsinin nəticəsi ola bilər və onun ölçüsü 10 kilometrə çatmalı idi.

Ən böyük məlum zərbə krateri Vredefort Cənubi Afrikada kəşf edilib. Onun diametri təxminən 300 kilometrə çatır. Vredefort təxminən 2 milyard il əvvəl, ölçüsü 20 kilometrdən çox olan bir asteroid Yerə düşdüyü zaman yaranıb.

Tədqiqatçılar hesab edirlər ki, planetimizdə Antarktidada yerləşən diametri 500 kilometr olan huni var. O, 250 milyon il əvvəl yaranıb. Bu vaxt Yer kürəsinin bütün tarixində ən böyük biosfer fəlakəti baş verib, dənizin 96%-ni və quru növlərinin 73% -ni məhv edib.

Cənub qütbünün kraterini öyrənmək çətindir, çünki o, buz örtüyü altında gizlənir. Tədqiqatçılar hesab edirlər ki, belə nəhəng izi təxminən 60 kilometrlik asteroid buraxa bilərdi.

Aydın