33 il sonra gələn ilk əmr: Nüvə sınaqları geri dönür?

Qaynarinfo xəbər verir ki, məlumatlara görə, Rusiya son günlərdə həyata keçirdiyi bəzi silah sınaqlarını Tramp şəxsi səviyyədə yaxından izləmişdir. Sovet İttifaqı dağılandan sonra Rusiyada rəsmi olaraq heç bir nüvə partlayışı qeydə alınmayıb, indiyədək sınaqdan keçirilən ən güclü bomba isə 1961-ci ildə Sovet İttifaqı tərəfindən sınaqdan keçirilib.

Cənubi Koreyada Çin dövlət başçısı Si Szinpin ilə görüşən ABŞ prezidenti Donald Tramp görüşdən sonra verdiyi açıqlamalarla dünyanın gündəminə gəlib. Özünün məxsus sosial media platforması "Truth Social"da paylaşım edən Tramp Müdafiə Nazirliyinə (Pentaqon) "dərhal" nüvə silahlarının sınaqlarına başlaması əmri verdiyini bildirib.

Tramp paylaşımında yazıb: "Digər ölkələrin sınaq proqramları səbəbindən Müdafiə Nazirliyinə nüvə silahlarımızı sınaqdan keçirməyə başlaması əmri verdim. Bu proses dərhal başlayacaq".

Tramp Rusiya və Çinin silahlanma yarışında ABŞ-la aranı bağladığı barədə xəbərdarlıq edib və əlavə edib: "Nüvə silahının misilsiz dağıdıcı gücü səbəbilə bunu əldə etməkdən nifrət edirdim, amma başqa seçimim qalmadı. Rusiya ikinci, Çin isə uzaq üçüncü yerdədir, amma 5 il ərzində bərabərləşəcəklər".

Tramp ABŞ-ın digər ölkələrdən daha çox nüvə silahına sahib olduğunu da vurğulayıb.

Beynəlxalq Nüvə Silahlarının Ləğvi Kampaniyasına ("ICAN") görə, doqquz ölkənin nüvə silahı var: Rusiya, ABŞ, Çin, Fransa, Birləşmiş Krallıq, Pakistan, Hindistan, İsrail və Şimali Koreya.

AFP-nin məlumatına görə, ICAN-ın hesablamalarına əsasən, təxminən 12 331 nüvə başlığından 5 500-dən çoxu Rusiyaya, ABŞ-da isə 5 044 başlıq olduğu bildirilir.

Nüvə silahına malik ölkələr indiyədək quru, dəniz, atmosfer və yeraltı daxil olmaqla müxtəlif atom və hidrogen bomba sınaqları aparıblar. 1945-ci ildə ilk nüvə sınağını həyata keçirən ABŞ həmin il Yaponiya paytaxtları Xirosima və Naqasakiyə iki nüvə zərbəsi endirib. O vaxtdan etibarən ABŞ 1054 dəfə nüvə sınağı həyata keçirib, son sınağı isə 1992-ci ildə Nyu Meksiko səhrasında aparılmışdı. 1992-ci ildən sonra real partlayışlar yerinə müasir kompüter simulyasiyalarından istifadə edilib.

ABŞ-ın sınaqdan keçirdiyi ən böyük bomba isə 1954-cü ildə Sakit Okeanda sınaqdan keçirilmiş "Castle Bravo" bombasının hidrogen missiyası olub. Bu hidrojen bombasının gücü təxminən 15 meqaton təşkil edirdi.

Ən güclü bomba SSRİ-də olub

Sovet İttifaqı 1949-dan 1991-ci ilə qədər 727 nüvə sınağı keçirib. Sovet İttifaqından ayrılan Rusiya rəsmi qeydlərə görə bu dövrdən sonra partlayış sınağı aparmayıb. SSRİ-nin 1961-ci ildə Şimal Buz dənizindəki Novaya Zemlya adalarında sınaqdan keçirdiyi "Çar bombası" indiyədək sınaqdan keçirilən ən güclü nüvə silahı sayılır. Partlayış zamanı təxminən 50 meqaton enerji sərbəst buraxılmış, bu güc ABŞ-ın Hiroşima və Naqasakiya atdığı bombaların cəminin 1570 dəfə çoxu idi. Partlayışın yaratdığı göbələk buludu 70 km hündürlüyə qalxmış, effekt isə 1000 km aralıdakı Finlandiya və Norveçə, hətta Qrenlandiyə qədər müşahidə edilib.

Dünyadakı nüvə güclərindən Birləşmiş Krallıq sonuncu sınağını 1991-ci ildə, Fransa və Çin 1996-cı ildə, Pakistan və Hindistan 1998-ci ildə həyata keçirib. Şimali Koreya isə qeyri-rəsmi məlumatlara görə sonuncu sınağını 2017-ci ildə aparıb; bəzi institusiyalar isə Şimali Koreyanın sınaqlarını davam etdirdiyini iddia edirlər.

Trampın nüvə sınaqları əmri bir sıra suallar doğurub. Bir sıra media qurumları bunu Rusiyaya qarşı yönəlmiş addım kimi təqdim edir. Rəsmi qeydlərə görə Rusiya Sovet İttifaqı dövründən sonra heç bir nüvə partlayışı həyata keçirməmiş olsa da, nüvə başlığı daşıya bilən silah sistemlərinin sınaqları davam edir.

AFP-nin verdiyi məlumata görə, Rusiya dövlət başçısı Vladimir Putin çərşənbə günü nüvə başlığı daşıya bilən və nüvə enerji mənbəli insansız sualtı vasitənin uğurlu şəkildə sınaqdan keçirildiyini açıqlayıb. Ukraynada yaralı rus əsgərlərinin müalicə olunduğu hərbi xəstəxanadan yayılan televiziya çıxışında Putin "Poseidon” adlandırılan insansız torpedonu əngəlləməyin mümkün olmadığını söyləyib.

Putin bildirmişdir ki, "Poseidon" ənənəvi sualtı qayıqlardan daha sürətlə hərəkət edir, dərinliyə enə bilir və dünyanın hər hansı bir qitəsinə çata bilir. Ekspertlər "Poseidon"un hədəfin sahilinə yaxınlaşaraq partladılacağını və sahildəki obyektlərin həm partlayışın təsiri, həm də yaranacaq tsunamiylə məhv olacağını qeyd edirlər.

Bundan əlavə, Rusiya yaxın günlərdə nüvə başlığına malik "Burevestnik" gəzişi raketini sınaqdan keçirib. "The Atlantic"da yer alan məqaləyə görə, Tramp bu sınaqdan olduqca narahat olub və mətbuatda onun bu sınağı şəxsi səviyyədə qələmə verdiyi iddia edilib.

Atom bombalarında partlayış bombada istifadə olunan radioaktiv maddənin parçalanması ilə meydana çıxan enerjidən qaynaqlanır — bu proses fisiyon adlanır. Partlayış zamanı ortaya çıxan radioaktiv çirklənmə və şok dalğaları geniş miqyasda dağıntılara səbəb olur və nəsillər boyu sağlamlıq problemlərinə gətirib çıxara bilər.

Hidrogen bombasında isə enerjinin mənbəyi atomların birləşməsindən yaranan reaksiyadır; reaksiya fisiyondan xeyli daha böyük enerji ayırır.

Müxtəlif tip nüvə bombalar mövcuddur: nüvə başlıqları təyyarələrdən buraxıla, top mərmisi formatında atıla və ya ballistik və gəzintili raketlərə quraşdırıla bilər. Kütləvi nisbi olaraq qitələrarası ballistik raketlər bir neçə nüvə başlığını daşıya bilir; bu tip raketlər karadan və ya sualtı platformalardan buraxıla bilir. Tarix ərzində nüvə başlığı daşıyan hava-hava raketləri və hətta raketatordan atılan mərmilər belə istehsal olunub.