2025-ci ildə gündəlik həyatımızı sarsıdacaq böyük təhlükələrin qapının astanasında olduğu xəbərdarlığı getdikcə güclənir. Ekspertlər rəqəmsal dünyada baş verən dəyişikliklərin fərdlər və qurumlar üçün ciddi risklər yarada biləcəyini vurğulayırlar.

Sürətlə dəyişən rəqəmsal dünyada kibertəhlükəsizlik sahəsindəki inkişaflar getdikcə daha çox diqqəti cəlb edir. Son illərdə hücumların artması fərdlər və qurumlar üçün ciddi təhlükələr yaratsa da, bu təhdidlərin müxtəlifliyi də diqqəti cəlb edir.

Xüsusilə kibertəhlükəsizlik sahəsində ekspertlərin əvvəlki proqnozlarının böyük ölçüdə doğru olması 2025-ci il üçün verilən proqnozların ciddiliyini artırır. Mütəxəssislər bu kontekstdə kibertəhlükəsizlik şüurunun artırılmasının vacib olduğunu qeyd edirlər. Vurğulanır ki, istifadəçilər güclü parollardan istifadə etməli, proqram təminatını mütəmadi olaraq yeniləməli və şübhəli ünsiyyətlərdən ehtiyatlı olmalıdırlar.

Bəs, kiber fırıldaqçıların yeni ildə ən çox hansı üsulları sınayacağı gözlənilir? İstifadəçilər hansı ehtiyat tədbirlərini görməlidirlər və nələrə diqqət etməlidirlər?

2025-ci il üçün mütəxəssislərin xəbərdarlıqları, həm fərdi şəxslərin, həm də qurumların ciddi siber təhlükələrlə üzləşəcəyini göstərir.

Qaynarinfo xəbər verir ki, Mərmərə Universitetinin Vizual Ünsiyyət Dizaynı Bölməsi rəhbəri və informasiya texnologiyaları mütəxəssisi professor . Dr. Ali Murat Kırık bu risklər və onlara qarşı tədbirlər haqqında ətraflı məlumat verib.

1. Şifrləmə metodlarının pozulması riski

Kvant kompüterlərin mövcud şifrləmə sistemlərini asanlıqla poza biləcəyi ehtimal olunur. Bu, maliyyə məlumatlarından dövlət sirrlərinə qədər hər şeyi təhdid edə bilər. Mütəxəssislər "kvant müqavimətli şifrləmə" sistemlərinə keçidin vacib olduğunu vurğulayır:

"Kvant kompüterləri ilə bağlı ən böyük narahatlıq mövcud şifrələmə üsullarının qırılma ehtimalıdır. Kvant kompüterləri ənənəvi kompüterlər üçün illər çəkəcək əməliyyatları saniyələr ərzində yerinə yetirmək potensialına malikdir. Bu o deməkdir ki, bank əməliyyatları, e-poçt kommunikasiyaları və hətta kritik hökumət məlumatlarına təhlükə yarana bilər. Bir sözlə, şəxsi həyatımızın və maliyyə məlumatlarımızın daha asan oğurlana biləcəyi bir problemlə üzləşə bilərik. Bu təhlükəni aradan qaldırmaq üçün "kvant müqavimətli şifrələmə" üsulları hazırlanır. Ancaq bu keçid prosesi zaman alacaq kimi görünür. Gündəlik həyatımızda bu yeni şifrələmə üsullarına keçid onlayn parollarımızı və rəqəmsal şəxsiyyətimizi daha yaxşı qorumaq üçün kritik olacaq".

2. Süni intellektlə dəstəklənən hücumlar

Süni intellektlə dəstəklənən kiberhücumların 2025-ci ildə daha mürəkkəb və daha ağıllı olacağının gözlənildiyini vurğulayan Ali Murat Kırık qeyd edib:

"Xüsusilə fişinq hücumlarında süni intellekt şəxsi vərdişlərimizi təhlil edərək bizim üçün xüsusi mesajlar yarada bilər. Bu mesajların real bank və ya təşkilat tərəfindən göndərilməsinə inanmaq asanlaşacağından risk artır. Bir sözlə, fırıldaqçıların əlində olan ən təhlükəli silahlardan biri süni intellekt olacaq. Başqa bir təhlükə odur ki, zərərli proqramlar süni intellektlə daha "ağıllı" olurlar. Bu proqramlar sistemə sızdıqdan sonra daha mürəkkəb əməliyyatlar həyata keçirə və fərqinə varmadan daha uzun müddət istifadəçilərə casusluq edə bilir. Bu səbəbdən ayrı-ayrı istifadəçilərin proqram təminatının daim yenilənməsi və antivirus proqramlarından istifadə etməsi vacibdir".

3. Daha mürəkkəb fidyə yazılımları

"Ransomware"nin daha təhlükəli olacağını da söyləyən Ali Murat Kırık bildirib:

"Ransomware" istifadəçinin fayllarını şifrələyən və onları geri almaq üçün pul tələb edən proqramdır. 2025-ci ildə bu proqram təminatının xeyli mürəkkəbləşəcəyi və "xidmət olaraq ransomware" platformalarının geniş yayılacağı bildirilir. Bu o deməkdir ki, hücumlar daha mütəşəkkil və hədəfə yönələcək. Xüsusilə fərdlərin fotoşəkilləri, sənədləri və hətta şirkət məlumatları belə hücumların hədəfi ola bilər. Bu səbəbdən, şübhəli e-poçtları açmaq deyil, müntəzəm ehtiyat nüsxələri etmək və kiber məlumatlılığı artırmaq vacib olacaq".

4. Kriptovalyuta oğurluqlarının artması

"Rəqəmsal aktivlərin və kriptovalyuta hesablarının hədəflənməsi 2025-ci ildə daha təkmilləşəcək. Xüsusilə mərkəzləşdirilməmiş maliyyə (DeFi) platformaları və rəqəmsal pul kisələrinin daha çox hədəf olacağı gözlənilir. Bu cür kiber infiltrasiya cəhdləri geniş miqyaslı məlumat oğurluğuna və saxta proqramlar vasitəsilə istifadəçilərin pullarını oğurlamaq strategiyalarına yönəldiləcək. İstifadə etdikləri platformaların etibarlılığını şübhə altına alan və iki faktorlu autentifikasiyadan istifadə edən istifadəçilər bu riskləri azalda bilər. Bundan əlavə, saxta kriptovalyuta proqramları və fişinq üsulları vasitəsilə istifadəçilərin şəxsi açarlarını ələ keçirmək səyləri artacaq. İstifadəçilər üçün pul kisələrini soyuq anbarda saxlamaq, rəsmi proqramları seçmək və köhnəlmiş proqram təminatından qaçmaq vacibdir. Kriptovalyutalar geri dönməz bir quruluşa sahib olduğundan, itkilərin əvvəlcədən qarşısını almaq daha kritik hala gəlir", deyə Ali Murat Kırık qeyd edib.

5. Sosial şəbəkələrdə artan təhlükələr

Dərin saxta (deepfake) video və səslərdən istifadə edən dələduzlar, daha inandırıcı üsullarla insanları aldatmağa çalışa bilər. Həmçinin, şəxsi məlumatların paylaşılması riskləri artırır. Ekspert sosial media platformalarının 2025-ci ildə şəxsiyyət oğurluğu və saxta hesablarla fırıldaqların mərkəzi olacağını da vurğulayıb:

"Süni intellektlə dəstəklənən deepfake videoların çoxalması ilə fırıldaqçılar insanları sevdiklərinin səsi və ya görüntüsü ilə aldada bilirlər. Bu cür təhdidlərin artması bədxahlara daha inandırıcı saxtakarlıq ssenariləri yaratmağa imkan verir. İstifadəçilər üçün bu cür videoların və mesajların həqiqiliyinə şübhə etmək vacibdir. Bundan əlavə, sosial media platformalarında paylaşılan şəxsi məlumatlardan sui-istifadə riski olacaq. İstifadəçilər yazılarının məxfilik parametrlərini yoxlamalı, paylaşdıqları şəxsi məlumatları məhdudlaşdırmalı və şübhəli linklərdən uzaq durmalıdırlar. Şüursuz postların fişinq fırıldaqları üçün məlumat bazası yaratmaq üçün istifadə olunma ehtimalı artır".

6. Ağıllı ev cihazlarına hücumlar

Ağıllı TV, termostat və təhlükəsizlik kameraları kimi cihazların zəif nöqtələri hacklanaraq həm şəxsi məlumatlar, həm də fiziki təhlükəsizlik təhdid altına düşə bilər. Evdə işləyən şəxslərin iş yerləri ilə əlaqəli məlumatlarının təhlükəsizliyi də bu cihazlardan asılıdır:

"Ağıllı televizorlar, termostatlar, kamera sistemləri və səs köməkçiləri kimi əşyaların interneti təhlükəsizlik zəifliyinə daha həssas olacaq. Bu cihazların sındırılması təkcə məlumatların məxfiliyini pozmur, həm də fiziki təhlükəsizliyi poza bilər".

Ali Murat Kırık qurumların uzaqdan işləmə sistemlərinə qarşı kiber sızma cəhdlərinin də artacağını və işçilərin ev şəbəkəsindən şirkət sistemlərinə çıxışının potensial zəiflik yaratdığının vurğulayıb.

Təhlükələrə qarşı tədbirlər

* Güclü parolların istifadəsi;

* Proqram təminatının müntəzəm yenilənməsi;

* Şübhəli mesajlardan və bağlantılardan çəkinmək;

* Şəxsi məlumatların məxfilik ayarlarını nəzarətdə saxlamaq.

Mənbə: hurriyet.com.tr

Aydın