Tədqiqatçılar Sakit okeanın dibindən götürülmüş nümunələrdə berilium-10 (10Be) səviyyəsində gözlənilməz bir artım aşkar ediblər. Alimlərin sözlərinə görə, belə bir tapıntı Yerin keçmişini ölçmək üçün yeni bir vasitə təqdim edə bilər.

Qaynarinfo xəbər verir kiI, bu barədə "Interesting Engineering" yazıb.

Araşdırmada deyilir ki, bu kəşf qlobal bir zaman markeri kimi ola və alimlərin milyonlarla il əhatə edən geoloji qeydləri sinxronlaşdırma üsulunu təkmilləşdirə bilər. Yəni, məsələn, arxeoloji tapıntılar, o cümlədən sümüklər və ya ağac qalıqları, belə bir kəşf sayəsində kifayət qədər dəqiq tarixləndirilə bilər.

"Lakin radiokarbon üsulu 50.000 ildən çox olmayan nümunələrin tarixləndirilməsi ilə məhdudlaşır. Daha qədim nümunələri tarixləndirmək üçün kosmojen berilium-10 (10Be) kimi digər izotoplardan istifadə etməliyik", deyə Helmgoltz Drezden-Rossendorf Mərkəzindən (HZDR) fizik Dominik Koll izah edib.

Məlumdur ki, berilium-10 nadir radioaktiv izotopdur və Yerin atmosferinin yuxarı təbəqələrində yüksək enerjili kosmik şüaların oksigen və azotla toqquşması nəticəsində yaranır. Daha sonra o, yağış şəklində yerə düşür və zamanla okean çöküntülərində toplanır.

"1,4 milyon illik yarımparçalanma müddətinə malik olan bu izotop alimlərə 10 milyon il əvvəlki hadisələri izləməyə imkan verir, bu da onu Yerin qədim tarixini yenidən qurmaq üçün qiymətsiz bir vasitəyə çevirir", deyə nəşrdə qeyd olunub.

Buna görə də Dominik Koll və onun komandası Sakit okeanın bir neçə kilometr dərinliyindən çıxarılan dəmir-maqnezium qabıqlarını təhlil etmək qərarına gəldilər. Dəmir və maqneziumla zəngin olan bu qabıqlar milyon illər ərzində tədricən formalaşır və ətraf mühitdəki dəyişikliklərin tarixini qoruyur.

Tədqiqatçılar toplanmış məlumatları qiymətləndirdikdən sonra nəticələrə təəccübləniblər.

"Təxminən 10 milyon il əvvəl gözlədiyimizdən demək olar ki, iki qat daha çox 10Be tapdıq. Daha əvvəl aşkar edilməmiş bir anomaliyaya rast gəldik", deyə Koll qeyd edib.

Beriliumun artımına nə səbəb ola bilər?

Komanda belə bir anomaliya üçün iki mümkün izah təqdim edib. Xüsusilə, təxminən 10-12 milyon il əvvəl Antarktida yaxınlığındakı okean axınları köklü dəyişikliklərə məruz qalıb.

"Bu, okean axınlarının dəyişməsi nəticəsində 10Be-nin müəyyən bir müddət ərzində Yer üzərində qeyri-bərabər şəkildə paylanmasına səbəb ola bilər. Nəticədə, 10Be Sakit okeanda xüsusilə konsentrasiya edilə bilərdi", deyə fizik əlavə edib.

Eyni zamanda, digər bir fərziyyə kosmik şüaların intensivliyini artıra bilən və 10Be istehsalını sürətləndirə bilən astrofiziki bir hadisəni göstərir.

"Yalnız yeni ölçmələr berilium anomaliyasının okean axınlarındakı dəyişikliklər səbəbindən yaranıb-yaranmadığını və ya astrofiziki səbəbləri olub-olmadığını göstərə bilər. Buna görə də gələcəkdə daha çox nümunəni təhlil etməyi planlaşdırırıq və ümid edirik ki, digər tədqiqat qrupları da eyni şeyi edəcək", deyə Koll vurğulayıb

Alimlərin sözlərinə görə, əgər anomaliya bütün planet üzrə aşkar edilsə, astrofiziki fərziyyə doğruya daha yaxın olacaq. Lakin əgər o, lokalizə edilibsə, ən çox ehtimal olunan səbəb okean dövranındakı dəyişikliklər olacaq.

Öz növbəsində, tədqiqatçılar hesab edirlər ki, mənşəyindən asılı olmayaraq, bu anomaliya geoloji tarixləndirmədə inqilabi bir dəyişiklik ola bilər.

"Milyonlarla il əhatə edən dövrlər üçün hələ belə kosmojen zaman markerləri mövcud deyil. Lakin bu berilium anomaliyası belə bir marker kimi xidmət etmək potensialına malikdir", deyə fizik yekunlaşdırıb

Aydın