Sokotra adası Ərəb dənizində, Afrika Burnundan təxminən 240 kilometr məsafədə yerləşir. Adanın ekosistemi 825 bitki növünü əhatə edir, onların üçdə birindən çoxu yalnız burada rast gəlinir. Bu səbəbdən adaya UNESCO-nun Ümumdünya İrs Siyahısında yer verilib. Adada həmçinin butulka formalı ağaclar, ladanağacı və turistləri cəlb edən əjdaha ağaclarından ibarət meşələr mövcuddur.

Əjdaha ağacları təkcə botanik maraq doğuran bir növ deyil, həm də Sokotra ekosisteminin dayağıdır. Onların çətirə bənzər tacları duman və yağış suyunu torpağa yönləndirərək, ətrafdakı digər bitkilərin quraq iqlimdə inkişafına şərait yaradır.

Vaxtilə Sokotrada bu ağaclardan çox sayda olub. Lakin son illərdə artan siklonlar, adada sərbəst otlayan keçilər və Yəməndə davam edən vətəndaş qarşıdurmaları həm bu növü, həm də onun dəstəklədiyi unikal ekosistemi məhvə aparır. Alimlər xəbərdarlıq edirlər ki, müdaxilə olunmazsa, bu ağaclar bir neçə əsr ərzində tamamilə yox ola bilər və bununla yanaşı bir çox digər növlər də sıradan çıxacaq.

"Nature Climate Change" jurnalında 2017-ci ildə dərc olunmuş araşdırmaya görə, son onilliklərdə Ərəb dənizində güclü siklonların sayı xeyli artıb və bu prosesin nəticələrini Sokotranın əjdaha ağacları ödəyir.

Məsələn, 2015-ci ildə adanı ard-arda iki güclü siklon vurub və bu, misli görünməmiş dağıntılara səbəb olub. Bəzilərinin yaşı 500 ildən çox olan minlərlə ağac kökündən qopub. 2018-ci ildə isə bu fəlakət başqa bir siklonla davam edib. Alimlər bildirirlər ki, istixana qazlarının tullantıları artmağa davam etdikcə, fırtınaların intensivliyi də artacaq.

Lakin təbii fəlakətlər tək təhlükə deyil. Məsələn, şam və palıd ağacları ildə 60–90 sm böyüdüyü halda, əjdaha ağacları cəmi 2–3 sm inkişaf edir. Onlar yetkinliyə çatana qədər keçilər tərəfindən yeyilir. Hazırda bu ağacların cücərib böyüyə bildiyi yeganə yer – qorunan tingliklərdir.

"Əksər araşdırılmış meşələr artıq 'yetkin dövrünü keçmiş' hesab olunur – orada nə cavan ağac var, nə də cücərti. Sadəcə qocalmış, tədricən yıxılıb ölən ağaclar qalır və demək olar ki, təbii bərpa prosesi baş vermir,” – deyə biomüxtəliflik üzrə alim Alan Forrest bildirib.

Tingliklərdə ağacların çoxalması daha sabit və iqlim dəyişikliyinə qarşı dayanıqlı olsa da, Yəməndəki vətəndaş müharibəsi bu fəaliyyətləri maliyyə baxımından məhdudlaşdırır. Hökumət ölkənin sabitliyini təmin etməyə yönəlib və ekoloji məsələlərə yetərincə resurs ayıra bilmir.

Qeyd edək ki, daha əvvəl də Avropanın məşhur SPA kurortlarının iqlim dəyişikliyi səbəbindən təhlükə altında olduğu bildirilmişdi. Artan temperatur, daşqınlar və quraqlıqlar bu təbii mənbələri yox olmaqla üz-üzə qoyur.

Aydın