Quru əraziləri nisbətən dəqiq bölmək mümkündür (baxmayaraq ki, kimə nə məxsus olduğu barədə mübahisələr mövcuddur). Texniki baxımdan okean heç kimə məxsus deyil, lakin bəzi ölkələr müəyyən dənizlər üzərində yurisdiksiyaya malikdir.

Qaynarinfo xəbər verir ki, bu barədə "Discoverwildlife” yazıb.

BMT qanunlarına görə, sahilyanı ölkələr və ya arxipelaq dövlətləri öz ərazilərindən 22 kilometr məsafəyədək olan dəniz suları üzərində suverenliyə malikdirlər. Bu, onların üzərindəki hava məkanını və altındakı dəniz dibini də əhatə edir. Lakin iki ölkə bir-birinə yaxın yerləşibsə, bu məsafə daha qısa ola bilər.

Maraqlıdır ki, Böyük Britaniyada taxt-tac sahildən 22 kilometrədək olan demək olar bütün dəniz sularına sahiblik iddiası irəli sürür. Limanlar, külək elektrik stansiyaları və ya akvakultura layihələri üçün bu suları istifadə etmək istəyən şəxslər icarə üçün müraciət etməlidirlər.

Sahilə çıxışı olmayan ölkələrin ərazi suları yoxdur, lakin gəmilər "dinc keçid” qaydası ilə dənizlərdən istifadə edə bilirlər. Əgər kəşfiyyat, silah tətbiqi və ya balıqçılıq kimi fəaliyyətlərlə məşğul olmurlarsa, onların sərbəst keçid hüququ var.

Bu zonadan kənarda sahilyanı dövlətlər 370 kilometrədək və ya müxtəlif ölkələrin zonaları üst-üstə düşərsə daha az - xüsusi iqtisadi zonalara (XİZ) malikdirlər. Qvadelupa, Reynyon və Fransız Polineziyası kimi dənizaşırı ərazilərə görə Fransa dünyanın ən böyük XİZ-ə sahib ölkəsidir.

Məqalədə qeyd olunur: "Ölkələr XİZ üzərində ərazi suları qədər nəzarətə malik olmasalar da, burada balıqçılıq apara, neft çıxara, sualtı kabellər çəkə və hətta süni adalar qura bilərlər. Onlar həmçinin təbiəti mühafizə tədbirlərinə və balıq ovunun kvotalarına cavabdehdirlər. Digər ölkələr bu zonalarda avadanlıqlara uyğun olaraq balıq tuta bilər".

Bu sərhəddən o tərəfə açıq dəniz başlayır. Bu beynəlxalq sular heç bir dövlətin yurisdiksiyasına daxil deyil və okeanın 2/3-ni təşkil edir. Beynəlxalq qanunlara riayət etmək şərtilə istənilən şəxs burada səyahət edə, balıqçılıq apara və ya tədqiqatlar həyata keçirə bilər.

Beynəlxalq suların cəmi 1,2 faizi qoruma altındadır, lakin təbiət müdafiəçiləri bunu dəyişmək istəyirlər. 2023-cü ildə BMT üzvləri açıq dənizlərin mühafizəsini gücləndirməyə yönəlmiş "Açıq dənizlər haqqında Saziş”i qəbul ediblər. 2025-ci ilin sentyabrında bu sənədi 60 ölkə imzalayıb.

Qeyd olunur ki, okean kiçik planktondan tutmuş nəhəng mavi balinalara qədər saysız-hesabsız canlılarla zəngindir. Bu canlılar sərbəst üzməyə davam etdikcə insanlar onlara sahib ola bilməz və balinalar, dəniz tısbağaları kimi miqrasiya edən növlər insan tərəfindən müəyyən edilmiş sərhədləri tanımırlar. Bununla belə, hər il bir trilyondan çox vəhşi balıq tutulur. Balığı qanuni şəkildə tutan şəxs onun sahibi hesab olunur.

Aydın