Kuasarlar kainatın ən güclü obyektləridir. Onlar superkütləli qara dəliklər tərəfindən qidalanır və saniyələr içində bir planetin məhvinə səbəb ola biləcək qədər enerji yayırlar. Bu uzaq kosmik cisimlər sirli kosmik qüvvələr tərəfindən idarə olunur.

Qaynarinfo xəbər verir ki, Hubble kimi müasir teleskoplar sayəsində alimlər kuasarları daha aydın şəkildə müşahidə edə bilirlər - möhtəşəm, lakin eyni zamanda qorxuducu bir mənzərə... Kuasarlar Günəşin kütləsindən milyonlarla, hətta milyardlarla dəfə böyük olan superkütləli qara dəliklərin gücləndirdiyi aktiv qalaktika nüvələridir.

Superkütləli qara dəliklərin inanılmaz gücü

Superkütləli qara dəliklər ətraflarındakı qaz və toz buludlarını böyük miqdarda udaraq, "akkresiya diski" adlanan fırlanan material diski yaradırlar. Qaz, qara dəliyin ətrafında fırlandıqca isinərək nəhəng miqdarda enerji yayır. Bu akkresiya prosesi nəticəsində yaranan intensiv istilik, kuasarları kainatın ən parlaq obyektlərindən birinə çevirir. Kuasarlar, bütöv bir qalaktikadan min dəfə çox işıq saçma qabiliyyətinə malikdirlər.

Kuasarların yaydığı möhtəşəm radiasiya onları milyardlarla işıq ili uzaqdan belə görünə bilən obyektlərə çevirir. Bu xüsusiyyət alimlərə kainatın erkən dövrlərindəki qalaktikaları araşdırmaq və ən güclü kosmik partlayışları aşkar etmək imkanı yaradır.

Süd Yolundan 100 min dəfə daha parlaq

Kuasarların inanılmaz gücü yalnız nəzəriyyə deyil, eyni zamanda ölçülə bilən bir gerçəklikdir. Onlar Süd Yolu qalaktikasının ümumi parlaqlığından 100 min dəfə çox enerji yayırlar.

Bu enerji, qara dəliyin maddəyə olan doymaz aclığından qaynaqlanır və yüksək enerjili şüalar (HEJ – high-energy jets) vasitəsilə qalaktikalarının sərhədlərini aşaraq kosmosa yayılır.

Bu çərçivədə kuasarlar, ətraf mühitlərini əhəmiyyətli dərəcədə dəyişdirən yüksək enerjili axınlar yaradır. Onlar ulduz əmələ gəlməsini tənzimləyə və qalaktikaların təkamülünə təsir edə bilirlər. Kuasarlar ətrafdakı mühiti istiləşdirərək ulduz əmələ gəlməsini azalda və ya yeni ulduzların formalaşmasını stimullaşdıra bilərlər.

Belə bir güc, superkütləli qara dəliklərin ətraflarına təsir göstərmək qabiliyyətinin nə qədər böyük olduğunu xatırladır. Əgər dünya bir kuasarın enerjili axınının təsir zonasına düşsəydi, nəticələr fəlakətli olardı. Kuasarların hamısı bizdən çox uzaqda olsa da, onların dağıdıcı potensialı qalaktikaların və qara dəliklərin tədqiqində ən vacib mövzulardan biri olaraq qalır.

Hubble kuasarların sirrini açır

İndiyə qədər qurulmuş ən inkişaf etmiş kosmik teleskoplardan biri olan Hubble alimlərə kuasarların sirrinə daha dərindən baxmağa imkan yaradır. Kuasarların davranışları və ətraf mühitə təsirləri haqqında yeni məlumatlar Hubble-ın son çəkdiyi detallı görüntülər sayəsində əldə edilib.

Bu müşahidələr özünəməxsus detalları ilə dəyərlidir. Hubble-ın unikal imkanları alimlərə kuasarların akkresiya diskini və qütblərindən çıxan yüksək enerjili şüaların dinamikasını araşdırmağa imkan verir.

Hubble bu obyektlərin ən yaxın görünüşlərini çəkərək, kuasarların niyə bu qədər çox enerji yaydıqları və qalaktikaları necə təsirləndirdikləri barədə anlayışımızı genişləndirib. Bu kəşflər, superkütləli qara dəliklərin və onların qalaktikaların formalaşması və təkamülündə oynadığı rolun daha yaxşı başa düşülməsi üçün çox vacibdir. Eyni zamanda, kuasarların kosmik siqnallar kimi necə fəaliyyət göstərdiyini, kainatın ən uzaq hissələrini necə işıqlandırdığını və kainat tarixi ilə bağlı hansı ipucları verdiyini anlamağa kömək edib.

Kuasarlar sadəcə uzaq ulduz işıqları deyil, əsl kosmik enerji stansiyalarıdır. Onlar planetləri məhv edə, qalaktikaların təkamülünü formalaşdıra biləcək enerjini azad edə bilirlər. Buna görə də onlar kainatın həm ən qorxulu, həm də ən möhtəşəm və təsirli obyektlərindən biri hesab olunurlar. Hubble-ın müşahidələri bu nəhənglər haqqında bizə misilsiz məlumatlar təqdim edir. Gələcək araşdırmalar sayəsində Hubble kuasarların kainatdakı sirrini və onları idarə edən gizli enerjiləri üzə çıxarmağa davam edəcək.

Aydın