Son günlər Mədəniyyət Nazirliyinin bir çox tənqidi kampaniyaların hədəfinə çevrilməsi diqqət çəkir. Müxtəlif media subyektlərində və sosial platformalarda nazirliyin fəaliyyəti səbəb oldu-olmadı ardıcıl şəkildə tənqid edilir. Hansısa qurumun tənqid edilməsi normal haldır. Tənqid inkişafın açarıdır və nöqsan varsa, bu, deyilməlidir. Qaynarinfo.az olaraq, biz də zaman-zaman qurumla bağlı müəyyən məqamları tənqid edirik, amma bunu qərəzə və kampaniyaya çevirmirik. Lakin Mədəniyyət Nazirliyinə qarşı son günlər səslənən əksər tənqidlərin forma və məzmun etibari ilə bəzən ittiham xarakteri daşıması, yaxud eyni mövzunun süni surətdə günlərlə gündəmdə saxlanması, kampaniyaçılıq və qrupbazlıq xarakteri daşıması qurumun hədəfə gəlməsinin səbəbləri ilə bağlı müəyyən suallar yaradır.

Məlumdur ki, indiki həssas dönəmdə Azərbaycanın uğurlarını həzm etməyən, xüsusilə 44 günlük savaşdakı qələbədən sonra fəallaşan müəyyən xarici qüvvələr ölkənin strateji maraqları fonunda diqqəti kiçik, o qədər də əhəmiyyət daşımayan problemlərə yönəltməklə cəmiyyətdə narazılıq yaratmağa çalışır.

Proses həm də ayrı-ayrı qurumların hədəfə gətirilməsi ilə müşayiət olunur. Mədəniyyət Nazirliyinin də bu sırada olması istisna edilmir.

Qurumun ünvanına səsləndirilən tənqidlərə diqqət etdikdə aydın görünür ki, məqsəd problemlərin həlli yox, əksinə, diskursları süni şəkildə dərinləşdirmək, bu sahənin inkişafını ləngitmək, ölkənin mədəni gələcəyinə inamsızlıq yaratmaqdır. Halbuki son illər mədəniyyət və incəsənət sahəsində bir sıra əhəmiyyətli islahatlar həyata keçirilib. Nədənsə, bu addımlara diqqət edən ya yoxdur, ya da çox azdır.

Gəlin son illər mədəniyyət və incəsənət sahəsində atılan addımları birlikdə nəzərdən keçirək.

Mədəni infrastruktur və keyfiyyətli təhsil

Əvvəlcə ondan başlayaq ki, Prezident İlham Əliyev mədəniyyət sahəsinə dair bir sıra strateji sənədlər və dövlət proqramları imzalayıb. Həmin sənədlər mədəniyyət və incəsənət sahəsinin uzunmüddətli inkişafını təmin edən əsas çərçivə kimi çıxış edir. Məqsəd isə təbii olaraq milli mədəni irsin qorunması, tədris prosesinin yenilənməsi, yaradıcılıq mühitinin gücləndirilməsi və peşəkar kadr hazırlığının keyfiyyətinin artırılmasıdır.

Mədəniyyət sahəsinin inkişafı üçün əsas şərtlərdən biri infrastrukturun gücləndirilməsidir. Son illər bu sahədə kifayət qədər ciddi addımlar atılıb. Ölkə üzrə onlarla musiqi məktəbi, rəssamlıq məktəbi, kitabxana, muzey və mədəniyyət mərkəzi əsaslı şəkildə təmir olunub və müasir standartlara uyğunlaşdırılıb. Proses həm respublika üzrə mərkəzi şəhərləri, həm də regionları əhatə edir. Məqsəd təkcə tədris şəraitinin yaxşılaşdırılması deyil, həm də uşaqlar və gənclər üçün yaradıcılıq fəaliyyətinin əlçatanlığını artırmaqdır.

Bundan başqa, yeni musiqi alətləri və elektron avadanlıqlar alınıb. Rəqəmsal iş mühiti yaradılıb, tədris materialları yenilənərək müasir standartlara uyğunlaşdırılıb ki, bu da incəsənət təhsilinin keyfiyyətinə birbaşa təsir edən amillərdən biridir. Dəyişikliklər nəticəsində müəllim və şagirdlərin daha funksional və müasir tədris mühitində çalışmasına imkan yaradılıb.

Nəticələri əks etdirən "Qızıl kitab”

Cəmiyyətin mədəni inkişafını şərtləndirən amillərdən biri də, heç şübhəsiz, incəsənət təhsilidir. Uşaq və gənclərin yaradıcılıq qabiliyyətinin formalaşması, onların estetik zövqünün inkişaf etdirilməsi və milli-mənəvi dəyərlərə bağlılığının möhkəmləndirilməsi məhz bu təhsil sahəsinin funksiyasıdır. Musiqi, incəsənət və rəssamlıq məktəbləri gələcək peşəkar kadrların yetişdirilməsində baza mərhələsi rolunu oynayır. Bu müəssisələrdə təhsil alan şagirdlər həm yerli, həm də beynəlxalq müsabiqələrdə ölkəni təmsil edir və müxtəlif uğurlara imza atırlar.

Son illər aparılan islahatlar nəticəsində incəsənət təhsilinin əhatə dairəsi kifayət qədər genişlənib. Mədəniyyət Nazirliyinin tabeliyində fəaliyyət göstərən 237 müəssisə ölkə üzrə şəbəkələşmiş sistem təşkil edir. Bu məktəblərdə 53 minə yaxın şagird təhsil alır və onlara 12 mindən çox müəllim dərs deyir. Mövcud statistik göstəricilər regionlarda incəsənət təhsilinə marağın davamlı olduğunu göstərir.

Mədəniyyət siyasətinin əsas istiqamətlərindən biri də gənc istedadların aşkar olunması və onların inkişafının stimullaşdırılmasıdır. Bu gün "Qızıl kitab”a daxil edilmiş və xüsusi təqaüdə layiq görülmüş gənclər arasında Mədəniyyət Nazirliyinin tabeliyindəki uşaq musiqi və incəsənət məktəblərinin yetirmələri üstünlük təşkil edir. Bu fakt tədris proqramlarının effektivliyini və istedadlı uşaqlar üçün yaradılan dəstək mexanizmlərinin nəticələrini əks etdirir.

Şəffaf qəbul prosesi və peşəkar kadr hazırlığı

İncəsənət təhsilində şagird qəbulu üzrə də effektiv addımlar atılıb. 2025/2026-cı tədris ili üçün şagird qəbulu ilk dəfə olaraq elektron formada keçirilib. Bu yeni mərhələdir və məqsəd rəqəmsal platformalar vasitəsilə qəbul prosesində şəffaflığın artırılması, valideyn və şagirdlər üçün vaxt itkisinin aradan qaldırılmasıdır.

Elektron sistem imtahanların obyektiv qiymətləndirilməsinə də müsbət təsir göstərib. Nəticə etibarilə 7500-dən çox şagird yeni tədris ilində incəsənət məktəblərinə qəbul olunub.

İncəsənət məktəblərinin idarə edilməsi üçün vahid idarəetmə sisteminin – İMES-in yaradılması da müsbət addım kimi qiymətləndirilə bilər. İMES-in tətbiqi tədrisin təşkilində yeni yanaşma formalaşdırıb. Bu platforma məktəblərin fəaliyyətinə dair əsas məlumatların mərkəzləşdirilmiş şəkildə idarə edilməsinə, kadr təminatı, dərs yükü, imtahan nəticələri və digər proseslərin daha sistemli şəkildə izlənməsinə imkan yaradır. Rəqəmsal yanaşma həm də təhsilin keyfiyyətinə nəzarəti gücləndirir və bütün əməkdaşlıq proseslərini optimallaşdırır.

Son illər mədəniyyət və incəsənət sahəsi ilə bağlı həyata keçirilən effektiv islahatlardan biri də kadr təminatı ilə bağlıdır. Artıq kadr təminatının yaxşılaşdırılması süni şəkildə deyil, müsabiqə əsasında həyata keçirilən işə qəbul mexanizmləri ilə təmin olunur. Direktor, direktor müavini və müəllimlərin seçimində şəffaflıq və obyektivlik əsas meyar kimi qəbul edilir. Bu istiqamətdə son illər əldə edilən nəticələr qeyd olunan prosesin səmərəli işlədiyini göstərir. 2023-cü ildə keçirilən müsabiqələrdə 253, 2024-cü ildə isə 237 müəllim müvəffəqiyyət qazanıb. Onların 65 faizi ali ixtisas təhsilli kadrlardır.

Bu yanaşma tədrisin keyfiyyətinə birbaşa təsir göstərir, həmçinin məktəblər arasında rəqabəti artırır. Müəllimlərin peşəkarlıq səviyyəsinin yüksəldilməsi məqsədilə təlimlər, seminarlar, inkişaf proqramları və digər metodiki dəstək layihələri həyata keçirilir.

Hər il təxminən 10 min şagird musiqi və incəsənət məktəblərini bitirir. Onların bir hissəsi ali və orta ixtisas təhsili müəssisələrində təhsilini davam etdirir. Bu tendensiya incəsənət sahəsinə olan marağın sabit olduğunu göstərir. Məzunların həm yerli mədəniyyət ocaqlarında, həm də beynəlxalq platformalarda çıxışları, sərgiləri və müsabiqələrdə iştirakı tədris sisteminin effektivliyinin göstəriciləridir.

Tənqid, yoxsa kampaniyaçılıq?

Göründüyü kimi, mədəniyyət və incəsənət sahəsində əldə edilən uğurlar heç də nöqsanlardan az deyil. Əksinə, atılan effektiv addımlar kiçik nöqsanları belə görünməz hala gətirmək gücündədir. Amma mikroskopik problemlərin qabardılmasına xüsusi həvəs göstərənlər bu islahatları görməzdən gəlir. Sağlam tənqid prinsipi kobud surətdə pozulur. Adətən bu cür yanaşma kampaniyaçılıq, hansısa məkrli planın tərkib hissəsi kimi xarakterizə olunur.

Mədəniyyət sahəsinə dair müzakirələrin faktlara əsaslanması, məlumatların dəqiq və obyektiv təqdim olunması, həmçinin tənqidi fikirlərin mənbələri və motivlərinin şəffaf şəkildə qiymətləndirilməsi vacibdir. Mədəniyyət sektorunun cəmiyyət üçün strateji əhəmiyyət kəsb etməsi fonunda ictimai diskussiyaların sağlam və konstruktiv çərçivədə aparılması xüsusi önəm daşıyır.

Lakin tənqidlərin, mədəni sahə ilə bağlı hər hansı mövzuya dair açıqlamaların bəzən koordinasiyalı xarakter daşıması, informasiyanın seçilmiş aspektlər üzərindən təqdim olunması və tənqidlərin eyni vaxtda aktivləşməsi prosesin heç də problemlərin həllinə yönəlik olmadığı barədə ehtimalları bir qədər də gücləndirir.

Aydın