Növbədənkənar seçkilər, Prezidentə rəqiblər, yola salınan məmurlar - Bu qərar niyə verildi? (MÜSAHİBƏ)

Bu xəbər ölkə gündəmində, xüsusi ilə siyasi camedə canlanmaya, ciddi müzakirələrə səbəb oldu. Nəzərə alsaq ki, növbəti prezident seçkiləri 2025-ci ilin aprel ayında keçirilməli idi, ona görə də seçkinin vaxtının dəyişdirilməsi də bir çox sualları açıq saxladı, fikir ayrılıqları da yaratdı. Bəzi şəxslər hazırkı Prezident İlham Əliyevin namizədliyini dəstəkləyərkən, bəzi şəxslər isə ona seçkidə kim rəqib ola bilər deyə müzakirələrə başladı. 

Bəs, Azərbaycanda növbədənkənar seçkiləri hansı amillər zəruri etdi? Bir ildə 2 seçki (Prezident və bələdiyyə-red.) keçirilməsi mümkündürmü? 

Qaynarinfo bu və digər sualları hüquqşünas, sabiq partiya sədri və keçmiş deputat Qulamhüseyn Əlibəyli ilə müzakirə edib. 

- Bunu müxtəlif versiyalarla izah eləmək olar. Bu qərarın indi verilməsinin əsl səbəbini isə ən dəqiq dövlət başçısı özü bilir. Növbəti prezident seçkisi 2025-ci ilin aprel ayında, təxminən 1 il 4 ay sonra keçirilməli idi. Lakin Prezidentin Konstitusiya ilə hüququ, ixtiyarı var ki, bu tarixi dəyişsin. 2018-ci ildə Konstitusiyaya edilən dəyişikliklərdə belə bir imkan nəzərdə tutulub. Prezident bu hüququndan istifadə etdi. Hesab edirəm ki, siyasi situasiya nəzərə alınıb və bu qərar verilib. Yəni, qərar ciddi təhlildən sonra qəbul edilib, spontan deyil. 

- 44 günlük savaş və ondan sonra cərəyan edən hadisələr göstərdi ki, Prezidentin reytinqi həddindən artıq yüksəkdir, Azərbaycanın bütün ərazisində suverenliyi bərpa olunub. Təbii ki, hər bir siyasətçi özünün reytinqinin ən yüksək olduğu dövrdə yenidən seçilmək, hakimiyyət səlahiyyətlərini yenidən almaq, xalqın etimadını yenidən qazanmaq istəyir. Bu baxımdan, hesab edirəm ki, növbədənkənar seçki qərarının başlıca səbəbi budur. Lakin müxtəlif fikirlər də irəli sürülür. Məsələn, Rusiyada və ABŞ-da növbəti il prezident seçkiləri keçirilir. Bu seçkiləri ona da bağlayanlar da oldu. Ola bilsin ki, bu amillər də nəzərə alınıb. Ümumiyyətlə, seçki keçirilən ölkələrdə situasiya dəyişəndə, Prezident xalqdan yeni etimad qazanmaq istəyir. Ona görə də hesab edirəm ki, növbədənkənar seçkilər Prezidentə münasibəti, etimadı məüyyənləşdirmək üçün ən mümkün, ən əlverişli üsullardan biri idi. Dövlət başçısı bunu düzgün dəyərləndirdi və düzgün addım atdı.

- Mümkündür. Sadəcə, qanun seçkilərin eyni gündə keçirilməsini qadağan edir. Parlament seçkiləri noyabr ayında, bələdiyyə seçkiləri isə dekabr ayında keçiriləcək. Konstitusiya imkan verir ki, hətta parlament seçkiləri də bir qədər əvvələ çəkilsin, növbədənkənar seçkilər keçirilsin. Amma hesab edirəm ki, növbədənkənar parlament seçkiləri keçirilməsinə ehtiyac yoxdur, bir ay fərqlə parlament və bələdiyyə seçkiləri keçirilə bilər. 

- Bəli, hesab edirəm ki, bu amil də böyük rol oynadı. Ərazilərimizin xeyli hissəsi bizim yuridiksiyamızdan kənarda idi, indi isə yuridiksiyamıza daxil oldu. Hakimiyyətin suverenliyinin şamil olunduğu bütün ərazidə yeni seçkilərin keçirilməsi, xüsusi ilə dövlət başçısının seçilməsi əhəmiyyətli hadisə kimi tarixdə qalmalıdır. Biz bu il həmin ərazilərimizdə tam şəkildə suverenleyimizi bərpa etmişik, şübhəsiz ki, növbədənkənar seçkilərin keçirilməsində bu amilin rolu az deyil. 

- Həmin ərazilərdə seçki məntəqələri yaradılacaq. Bizim həmin ərazilərdə dövlət qurumlarımız, hərbi hissələrimiz, Daxili İşlər Nazirliyinin işçiləri, Fövqəladə Hallar Nazirliyinin və digər orqanların nümayəndələri yaşayır. Onlar üçün də seçki məntəqələri təşkil ediləcək. Amma həmin ərazilərdə yaşayan erməni əsilli şəxslər Azərbaycan vətəndaşıdırsa, vətəndaşlığımızı qəbul edirsə, onların da seçkilərdə iştirakı üçün şərait yaradılmalıdır və əminəm ki, yaradılacaq. 

- Siyasi cəhətdən aktiv olan namizədlər var, amma hesab edirəm ki, İlham Əliyev onu da hesablayıb ki, indi reytinqinin ən yüksək vaxtıdır. Yəqin ki, elə bu amil də seçkilərin vaxtından əvvəl keçirilməsinə səbəblərdən biridir. İlham Əliyev seçkilərdə xalqdan mandat almaq istəyir və bu baxımdan seçkidə kiminsə iştirak edəcəyi onun üçün təhlükə yaratmır. Azərbaycanın siyasi politrası göz qabağındadır, kimlər namizəd ola bilər, kimlər ola bilməz bəllidir. Ona görə də indi gözə görünməyən bəzi adamlar da namizədliyini irəli sürə bilər. Bu, heç nəyi dəyişməyəcək. Reallıq ondan ibarətdir ki, bu gün mümkün potensial rəqiblərin də şansını təhlil etsək, yenə də İlham Əliyevin qalib gəlmək şansı daha yüksəkdir. 

- Seçki prosesində hansısa güclü namizəd marafona qatılacaq. Azərbaycan siyasətçiləri arasında prezident olmaq istəyən adamlar var. Onlar əgər meydana çıxasaqsa, deməli yarış getməlidir. Düşünürəm ki, əvvəlki seçkilərdə olan neqativ hallar bu seçkilərdə təkrar olmayacaq. İlham Əliyev siyasi karyerasının elə dönəmini yaşayır ki, onu seçkidə məğlub etmək imkansız görünür. Bunu bəzilərinin "daha güclü namizəd” kimi səciyyələndirdiyi  siyasətçilər də dərk edir və odur ki, marafona qoşulmağa tərəddüd edirlər.

- İndidən bu suala cavab vermək mümkün deyil. Bir neçə gün gözləyək. Namizədliyini vermək istəyənlərin adları məlum olacaq. Hər halda alternativlər olacaq və sizin dediyiniz kimi real alternativlər siyasi iddia ilə çıxış edəcəklər. 

- Düşünmürəm. Keçən il parlament seçkiləri fevralda, qış ayında keçirildi. Həmin vaxt qış daha da sərt idi. Ümumiyyətlə seçkinin qışda keçirilməsi təbliğat-təşviqat kampaniyasına mane olmamlıdır. Çünki bu kampaniya açıq havada yox, daha çox qapalı yerlərdə keçirilir. Müəyyən görüş yerləri müəyyən edilir. Ona görə də havın soyuq olması, qar, yağış yağması seçki təbliğatını qurmağa mane olmur. 

- Hesab edirəm ki, müəyyən dəyişiklik olacaq. Xarici siyasət xəttimizi hələki normal hesab edirəm. Orada da kəskin dönüş olacağını gözləmirəm. Daxili siyasətdə müəyyən dəyişiklik ola bilər. Keçən seçkidən sonra müəyyən addımlar atıldı, amma mənə elə gəlir ki, siyasi islahatlar tam şəkildə başa çatmayıb. Siyasi islahatları davam etdirmək, yeni siyasi konfriqurasiya formalaşdırmaq istiqamətində addımların atılacağını düşünürəm. Hesab edirəm ki, bu istiqamətdə dəyişiklik getməlidir. Qanunvericilik hakimiyyətinin möhkəmləndirilməsi, daha çox nəzarət səlahiyyətlərinin artırlması istiqamətində müəyyən dəyişiklik olmalıdır. Hesab edirəm ki, sadaladıqlarımın hamısı olmasa da, müəyyən hissəsi reallaşacaq. 

- İndiki zamanda komandanı birdən-birə radikal şəkildə dəyişmək mümkün deyil. Yeni komanda üzvləri arasında öz işlərini bilən, bacaran xeyli adamlar var. Bəli, köhnədən qalma oliqarx xarakterli üzvlər də var. Onlar əsasən yerli icra hakimiyyətində daha çoxdurlar, mərkəzi icra hakimiyyətlərində isə azalıblar. Lakin hesab edirəm ki, dəyişikliklər seçkidən sonra olacaq. Çünki bütün sərt dəyişikliklər seçkidən sonra olmalıdır. Seçkiyə qədər komandanı qorumaq siyasi liderin maraqlarına cavab verən amildir.