Venesueladakı Marakaibo gölü dünyanın ən maraqlı təbiət hadisələrindən birinə ev sahibliyi edir: Catatumbo şimşəkləri. Xüsusilə Catatumbo çayının gölə töküldüyü ərazidə, ildə orta hesabla 260 gecə boyunca dayanmadan şimşək çaxır və səmaya işıq saçır.

Qaynarinfo xəbər verir ki, bu davamlı şimşəklər XVI əsrdə dənizçilər tərəfindən "Catatumbo mayakı" adlandırılıb, çünki ən qaranlıq gecələrdə belə onlara naviqasiya imkanı verib.

Bu fenomen o qədər müntəzəmdir ki, 1597-ci ildə ispan şair Lope de Veqa şimşəklərin ser Frensis Dreyk donanmasını ifşa etdiyini yazmışdı. Yüz illər boyunca demək olar ki, fasiləsiz davam edən bu təbiət hadisəsi 2010-cu ildə gözlənilmədən dayanıb, bu isə həm yerli əhali, həm də alimlər üçün böyük sürpriz olub.

Catatumbo şimşəkləri necə bu qədər davamlı ola bilir?

Bu fenomen bölgənin unikal coğrafiyası, iqlimi və atmosfer şəraiti sayəsində mümkün olur. Marakaibo gölü hövzəsi, isti və rütubətli havanın And dağları ilə toqquşduğu bir ərazidə yerləşir. Bu qarşılaşma intensiv buludlaşmaya və dayanmayan elektrik boşalmalarına səbəb olur. Bu unikal şərait Catatumbo şimşəklərini dünyanın ən elektrik yüklü bölgələrindən birinə çevirir.

Marakaibo gölü Cənubi Amerikanın ən böyük göllərindən biridir və And, Perixa və Merida dağ silsilələri ilə əhatələnib. Bu dağlar bir növ "fırtına tələsi" rolunu oynayaraq daimi fırtına şəraiti yaradır.

Bununla yanaşı, Marakaibo gölü nəhəng istilik anbarı kimi davranır. Gün ərzində Günəş enerjisini toplayan göl, gecə saatlarında bu istiliyi atmosferə buraxır. İsti və rütubətli hava yüksəlir, ətrafdakı dağlardan gələn sərin hava ilə toqquşur və nəticədə hündür fırtına buludları yaranır.

Bu proses hər gecə təkrarlanan dövrə çevrilir. İsti və soyuq hava kütlələrinin davamlı qarşılaşması isə güclü şimşəklərin dayanmadan çaxmasına səbəb olur.

Catatumbo şimşəklərini unikal edən nədir?

Bu fırtınanı digər atmosfer hadisələrindən fərqləndirən bir neçə əsas faktor var:

Güclü hava axınları - İsti hava Marakaibo gölü üzərində sürətlə yüksəlir. Bu, buludların sürətlə formalaşmasına və elektrik yüklərinin toplanmasına şərait yaradır.

Daimi rütubət mənbəyi - Göl, fırtınanı qidalandıran böyük rütubət anbarıdır. Əksər fırtınalar rütubət tükəndikdə sona çatsa da, Catatumbo şimşəkləri gölün verdiyi rütubət sayəsində fasiləsiz davam edir.

Dağların təsiri - Ətrafdakı dağlar təhlükəsiz bir fırtına zonası yaradır və şimşəklərin eyni bölgədə toplanmasına səbəb olur.

Bu faktorlar bir araya gəldikdə, Catatumbo bölgəsi daimi olaraq elektrik boşalmalarının baş verdiyi bir məkana çevrilir.

2010-cu ildə Catatumbo şimşəkləri niyə dayandı?

2010-cu ildə Catatumbo şimşəkləri təxminən 160 gün ərzində yox olub. Bu müddət ərzində nə şimşək çaxıb, nə də göy gurultusu eşidilib.

Alimlərin fikrincə, bunun ən əsas səbəbi El Nino fenomeni ilə bağlı olub.

El Nino - Sakit okeanda yaranan və qlobal iqlimə güclü təsir edən atmosfer hadisəsidir. Bir neçə ildən bir baş verən El Nino, tropiklərdəki rütubətli hava axınlarını zəiflədərək quraqlıq yaradır.

2010-cu ildə El Nino səbəbindən Venesuelada ciddi quraqlıq baş verib. Marakaibo gölünə tökülən Catatumbo çayının suyu azalıb və bölgənin rütubəti kəskin şəkildə düşüb. Şimşəklərin yaranması üçün tələb olunan isti-soyuq hava qarşılaşması baş verməyib və beləliklə, yüz illərdir davam edən fenomen müvəqqəti olaraq sona çatıb.

Eyni il aprel ayında El Nino təsiri zəifləyib. Yağıntılar geri dönüb, gölün su səviyyəsi normala qayıtdı və atmosfer yenidən rütubətlə dolub. Bu dəyişiklik hava axınlarını və fırtına dövranını yenidən aktivləşdirib. Beləliklə, bir neçə aylıq fasilədən sonra Catatumbo şimşəkləri əvvəlki vəziyyətinə qayıdıb.

Catatumbo şimşəkləri - Dayanmaz fırtına

Bu hadisə göstərib ki, hətta ən davamlı təbiət hadisələri belə müəyyən şərtlər altında dayana bilər. Catatumbo şimşəklərinin dayanmasına səbəb olan yeganə faktor onun əsas enerji mənbəyi - rütubətin azalması olub.

Bununla belə, şərait yenidən uyğunlaşan kimi, fırtına da heç bir şey olmamış kimi geri dönüb. Bu fenomen, təbiətin nə qədər mürəkkəb və eyni zamanda nə qədər sabit bir balans üzərində qurulduğunu bir daha sübut edir.

Aydın