Azərbaycanın "Görüş" filmində çəkilmiş özbək aktrisanın sevgisi və faciəli həyatı

Bu filmdə baş qəhrəmanı Özbəkistan SSR-nin əməkdar artisti, SSRİ Kinematoqrafçılar İttifaqının üzvü, həyat hekayəsini sənədli filmlər rejissoru Nelya Ataullayeva canlandırıb.

Nelya Ataullayeva 20 mart 1931-ci ildə Daşkənddə anadan olub. 1953-cü ildə Daşkənd Teatr və İncəsənət İnstitutunun aktyorluq fakültəsini bitirib. Azərbaycanın "Görüş" filmindəki rolu onun "Evdə gəzinti" (1954) filmindən sonra ikinci, lakin kinoda ilk baş rolu olub.

"Gənc, gözəl Nelya Ataullayeva çəkiliş meydançasına gedəndə par-par parıldayırdı. Sanki işıq saçırdı... O, çox gözəl idi..." - çəkilişin şahidləri xatırlayırlar.

VGİK məzunu Tofiq Tağızadənin "Görüş” adlı debüt filmi Sovet İttifaqında böyük uğur qazandı. Filmin premyerası 6 avqust 1956-cı ildə Moskvada olub. Daha sonra Tofiq Tağızadə "Dədə Qorqud”, "Sönmüş odların işığı”, "Yeddi oğul istərəm”, "Arşın mal alan”, "Uzaq sahillərdə” və s. kimi Azərbaycan kinosunun şah əsərlərini çəkəcək. "Görüş" filmindən sonra Nelya Ataullayeva 1956-cı ildə VGIK-nin rejissorluq şöbəsinə daxil olur. Rejissorluq şöbəsi üçün rəqabət böyük idi: bir yer üçün yüz nəfər. Özbəkistandan olan kövrək qız çətin imtahanlardan uğurla keçərək VGİK-in tələbəsi oldu. 1962-ci ildə oranı bitirdikdən sonra "Uzkinoxroniki” studiyasında işləməyə başlayıb. "Əmirliyin dağılması” (1955), "Aşiqlər” (1969) və "Görüşlər və ayrılıqlar” (1973) filmlərində rol alıb.

Əməkdar artist, Dövlət mükafatı laureatı, kinorejissor Kəmara Kamalova xatırlayır: "O, artıq instituta müəyyən yaradıcılıq yükü ilə gəlmişdi, rejissor Tofiq Tağızadənin "Görüş” və A.Amo-Beknazarovun "Yaşayış evi” filmlərində rol almışdı. A. Kaxxarın "İpək Suzani" hekayəsi, L. Fayzievin "Əmirliyin dağılması" filmində o, gənc Aygül rolunu oynadı. Bir müddət Nelya ilə Selskoxozyaystvennaya küçəsindəki VGİK yataqxanasında bir otaqda yaşayırdıq. Onun nikbinliyi və alicənablığı məni həmişə heyrətləndirib. Nelya son pulunu rahatlıqla bölüşür, dostlarına paltar verə bilirdi. Əgər özü də maddi sıxıntı yaşayırsa, o zaman tərəddüd etmədən əşyalarını lombarda aparırdı. Onun nurlu gözləri və nadinc gülüşü hər kəsi sözün əsl mənasında tərksilah edirdi. Onun üçün sanki həyat bir gündən ibarət idi. Təbii ki, Nelya öz işində istedadlı insan idi...

Nelya heç vaxt ruhdan düşmürdü. O, istədiyi kimi yaşayırdı. Sevdisə, geriyə baxmadan, film çəkdisə, bütün ruhunu verirdi... Bir dəfə Nelya mənə dedi: "Mən özümü yaşlı qadın kimi təsəvvür edə bilmirəm... İstəyirəm, gənc ölüm, belə gözəl...” Onun bu sözləri ürəyimi üşütdü”.

Son ilində Nelya bir moskvalı ilə evləndi. VGIK tələbəsi Vladimir Dyaçenko ilə fırtınalı münasibət qurdu. Tezliklə evləndilər. Lakin oğlanın valideynləri, yüksək vəzifəli məmurlar bu "qeyri-bərabər nikah”ın qəti əleyhinə idilər. Yeni evlənənlər mənzil kirayələdilər. Gənc qadın yeni həyatın doğulduğunu, çoxdan gözlənilən uşağın ürək döyüntüsünü hiss edəndə nə qədər sevinirdi! Nelya övladını itirməkdən çox qorxurdu, bilirdi ki, bu, hər an ola bilər... Üstəlik, əri bu xəbəri eşidəndə ata olmağa hazır olmadığını düşündüyündən o qədər də sevinmədi. Buraxılış imtahanlarını müvəffəqiyyətlə verən Nelya Daşkəndə valideynlərinin evinə getdi və burada anası və bacılarının qayğısıyla əhatə olundu. 1963-cü ilin payızında oğlu dünyaya gəldi... Volodya körpəyə baxmaq və arvadının qohumları ilə görüşmək üçün Daşkəndə getdi. Onlardan oğluna babasının adını verməyi xahiş etdi - Nikita. Volodya Nelyanı Moskvaya çağırdı, amma Nelya getmədi, Daşkənddə sevimli oğlunun yanında qaldı və özünü işinə həsr etdi. Tədricən onların ittifaqı dağıldı...

Nelly Ataullayeva Özbəkistanda ilk qadın sənədli film rejissoru olur və iyirmiyə yaxın film çəkir. Hökumət konsertlərini aparır. O, onilliklər ərzində Moskvaya gedir... Onu gül yağmuruna qərq edir, partiya rəhbərləri əllərindən öpürdülər. İşin çılğın ritmi onun hər anına hopur və dostlarıyla görüşməyə, dincəlməyə imkan vermir... Çoxli siqaret çəkməyə başlayır...

1969-cu ildə kinorejissor E.İşmuxəmmədov Nelyanı baş qəhrəmanın anası rolunu oynadığı "Aşiqlər” poetik filminə dəvət edir. Nelya Ataullayevanın yaratdığı obraz 70-ci illər nəslinin ana məhəbbətinin və sədaqətinin simvoluna çevrilir... 

Nelya qadın xoşbəxtliyini bərpa etmək üçün bir neçə dəfə cəhd edib. 1970-ci ildə tale onu kinoxronikanın redaktoru Slava Yeremenkovla görüşdürdü... Onları sevgi, gənclik, ümumi iş birləşdirir. Nikita ögey atasını qəbul edir. Nelya iki yaxın adamın dostluğuna çox sevinir...

1974-cü ilin mayında Nelya Özbəkistanın yaranmasının 50 illiyinə həsr olunmuş sənədli film çəkir. Çəkilişlər Zərəvşan, Çirçik, Beqavatdakı kompleks ərazilərdə aparılıb. Növbəti obyekt - "Pambıq dəyirmanı” çəkiliş qrupu ilə Buxaraya gəlir. 

Dəhşətli dərəcədə isti idi. Rejissor bir emalatxanadan digərinə qaçmalı, yelçəkərdə dayanmalı, tozlu havanı udmalı idi. Nelya soyuqlayır və hərarəti yüksəlir... Adi "siqaret çəkənin” öskürəyi onu tamam əldən salırdı. Uzun illər Buxarada yaşayan ginekoloq Rəna bacı Nelyanın vəziyyətini görüb həyat yoldaşı, cərrah Abdurahim Raxmanoviç Xudayberdiyevdən onun işlədiyi klinikanın mütəxəssisləri ilə məsləhətləşməyi xahiş edir. Hökm dəhşətli olur! Gənc çiçək açan qadına ağciyərində xərçəng diaqnozu qoyulur. Ailənin bütün gücü Nelyanı xilas etməyə sərf olunur... Daşkənd klinikalarında ən yaxşı pulmonoloqlar tərəfindən konsultasiya olunur. Ağır xəstə qadını Moskvaya aparsalar da, artıq gec olur.

1974-cü il iyulun ortalarında Moskvadan gələn təyyarə Daşkənd hava limanına eniş etdi. Malik Kəyumovun rəhbərlik etdiyi bütün kinoxronika studiyası trapda dayanmışdı... Bu qədər dostlarını görən Nelya çaşır və sevinclə qışqırır: "İlahi! Bu nədir, niyə hamı gəlib?" Bacıları Nelya ilə maşında Jukovski küçəsi ilə bir müddət əvvəl anası, oğlu və Slava ilə birlikdə yaşadığı Ts-1-dəki evə gedəndə o, tanış yola, evlərə, küçəyə baxır... Və bacılarını qucaqlayaraq mehribanlıqla, kədərlə deyir: - Mən bu küçə ilə axırıncı dəfə gedirəm...

Daşkənddə Nelenin vəziyyətini yüngülləşdirmək üçün ona daim damcı verilirdi. O, vaxtaşırı komaya düşürdü... Şüuru yenidən özünə qayıdanda rejissor ziyarətə gələn həmkarlarına necə montaj etməyi, yarımçıq kadr üçün hansı musiqini seçməyi məsləhət görürdü...

27 iyul 1974-cü ildə axşam saat onda Nelya Ataullayevanın həyatı başa çatır. Tale ona qırx üç il yaşamağa izn vermişdi...