Dənizlərin qorxulu canlılarından meşələrin yırtıcılarına, uçan yırtıcılardan ölümcül kiçik həşəratlara qədər Yer kürəsini bir çox təhlükəli heyvanlarla paylaşırıq. Bu canlıların bəziləri ya birbaşa hücum edərək, ya da xəstəliklər yayaraq insan həyatı üçün ciddi təhlükə yaradır.

Qaynarinfo xəbər verir ki, dünyanın ən ölümcül heyvanlarının hansılar olduğu uzun illərdir müzakirə mövzusu olsa da, bu suala daha dəqiq cavab vermək üçün indi yeni bir metod var: Crespo Scale (Krespo şkalası).

Krespo şkalası nədir?

Yazar David Duarte Krespo tərəfindən hazırlanan Krespo şkalası müəyyən bir ölkədə təsadüfi bir insan üçün bir heyvan növünün nə qədər təhlükə yaratdığını ölçən bir sistemdir. Bu metod heyvanları populyasiya sıxlığı (PS) və ölüm nisbəti (MR) olmaqla iki əsas faktora görə qiymətləndirir.

* PS (populyasiya sıxlığı) - Müəyyən bir ölkədə təhlükəli bir heyvanla qarşılaşma ehtimalını göstərir.

* MR (ölüm nisbəti) - Dünyanın ümumi əhalisinin (təxminən 8 milyard insan) həmin növün ildə səbəb olduğu ölüm sayı ilə müqayisəsindən əldə edilir.

Krespo bu iki faktordan istifadə etməsinin əsas səbəbini, onların bütün heyvan növlərinə tətbiq oluna bilməsi və subyektiv xarakter daşıyan aqressivlik kimi xüsusiyyətlərdən daha dəqiq ölçülə bilməsi ilə izah edir. Bundan əlavə, insan və ev heyvanları bu tədqiqatdan kənarda saxlanılıb.

Təhlükə dərəcələri və kateqoriyalar

PS və MR göstəricilərindən əldə edilən məlumatlar Təhlükə Dərəcələri (DoD) adlanan beş pilləli sistemə əsasən sıralanır.

* 1 DoD - "Çox az ehtimal"

* 5 DoD - "Çox yüksək ehtimal"

Bu göstəricilər bir-biri ilə vurularaq ümumi DoD dəyəri müəyyən edilir. Maksimum DoD dəyəri 25-dir və bu dəyər heyvanın hansı təhlükə kateqoriyasına aid olduğunu müəyyənləşdirir.

Heyvanlar DoD göstəricisinə görə 1-dən 5-ə qədər sinifləndirilir:

* 5 - Çox yüksək təhlükə

* 4 - Yüksək təhlükə

* 3 - Orta təhlükə

* 2 - Aşağı təhlükə

* 1 - Çox aşağı təhlükə

Bu sistemə əsasən 3-5 kateqoriyasında yer alan heyvanlar insan həyatı üçün ciddi təhlükə hesab edilir.

Dünyanın ən təhlükəli heyvanları

Krespo şkalasına daxil edilən heyvanlar arasında yetərli statistik məlumatlar əsasında qiymətləndirmə aparılıb. Maraqlı məqam odur ki, ən təhlükəli heyvanların əksəriyyəti aşağı və orta gəlirli ölkələrdə yayılıb. Tədqiqata daxil olan Russell gürzəsi (Daboia russelii) istisna olmaqla, ən ölümcül heyvanların əksəriyyəti xəstəlik daşıyıcıları və ya parazitlərdir.

Krespo şkalasına əsasən, insanlıq üçün ən böyük təhlükə yaradan heyvanlar bunlardır:

* Sivrisinek (Anopheles, Aedes, Culex növləri) – Malariya, zika virusu, sarı qızdırma və digər ölümcül xəstəlikləri yayır. Hər il milyonlarla insanın ölümünə səbəb olur.

* Russell gürzəsi (Daboia russelii) – Cənubi Asiyada yaşayan bu ilan, dünyada ən çox ölümə səbəb olan ilan növlərindən biridir. Onun zəhəri sürətli təsir edir və müalicə edilmədikdə ölümcül ola bilər.

* Qan qurdları (Schistosoma növləri) – İnsan orqanizminə daxil olaraq şistosomiaz kimi təhlükəli parazitar xəstəliklərə səbəb olur. Xüsusilə Afrika və Asiyada milyonlarla insanı təsirləndirir.

* Vəhşi itlər (Canis lupus familiaris – küçə itləri) – Xüsusilə quduzluq virusunun əsas daşıyıcılarından biridir. Hər il quduzluğa görə on minlərlə insan həyatını itirir.

Bu tədqiqat, insan həyatına ən çox təhlükə yaradan heyvanların böyük yırtıcılar deyil, kiçik, lakin çox yayılmış və xəstəlik yayan növlər olduğunu göstərir. Krespo şkalası heyvanların təhlükə səviyyəsini daha dəqiq müəyyən etmək üçün yeni və elmi əsaslara söykənən bir yanaşma təqdim edir.

Aydın