İndiyə qədər mövcud olan ən böyük - avtomobil ölçüsündə və qırxayaq kimi buğumayaqlı olan Arthropleuranın üzü yaxşı qorunmuş iki qalıq aşkar edilərək ortaya çıxıb.

Qaynarinfo "Science Advances" jurnalında dərc edilən araşdırmaya istinadən xəbər verir ki, Arthropleura başının iki qısa, zəng formalı antenası olan soğanaqlı bir quruluş olub. Onun xərçənglərdə görülənlərə bənzər iki çıxıntılı gözü və yarpaqları və qabıqları doğramaq üçün nəzərdə tutulmuş nisbətən kiçik ağzı var. Bu, bu nəhəng artropodun bitkilərlə qidalandığını göstərir.

Qeyd edilir ki, nəhəng ölçüsünə baxmayaraq, məxluqun qidası çox güman bitki örtüyündən, o cümlədən yaşadığı yaşıl meşələrin yarpaqlarından və qabıq parçalarından ibarət olub.

Bu məxluq 346-290 milyon il əvvəl, son Paleozoy erasında Yer kürəsində dolaşıb. Arthropleura oksigenlə zəngin atmosferdə ekvatorun yaxınlığındakı meşələrdə yaşayıb. Bu, ona 2,6 metr uzunluğa və 45 kiloqramdan çox çəkməyə imkan verib.

İndiyə qədər alimlər onun başının necə göründüyünü müəyyən edə bilmirdilər. Əvvəlki illərdə tapılan bir çox Arthropleura fosillərinin başları yox idi və yalnız hissələrə bölünmüş bədən qabığı qalmışdı.

Məsələ burasındadır ki, Arthropleura ekzoskeletini başındakı bir dəlikdən tökərək, nəhəng ölçüsünə dair ipuçlarını geridə qoyur, lakin üz quruluşu yoxdur.

Əvvəllər tapılanlardan daha tam olan gənc Arthropleura qalıqlarının son kəşfləri tədqiqatçılara onun başını öyrənmək üçün çoxdan gözlənilən fürsət verib.

Arthropleura müasir qırxayaqlarla oxşar xüsusiyyətlərə, lakin daha böyük və xüsusiyyətlərin unikal birləşməsinə malik olub. Villerbandakı Claude Bernard Lyon Universitetinin paleobioloqu, tədqiqatın həmmüəllifi Maykl Leritier izah edib:

"Biz onun qırxayaq gövdəsinə malik olduğunu, lakin skolopendranın başı olduğunu gördük. Bu xüsusiyyətlərin birləşməsi Arthropleuranı öz dövrünün qeyri-adi və nəhəng canlısına çevirib".

Başı modelləşdirmək üçün tədqiqatçılar gənc Arthropleura fərdlərinin fosil nümunələrini öyrənmək üçün qabaqcıl CT tarama üsullarından istifadə edib. 1980-ci illərdə Fransanın bir kömür yatağında tapılan bu fosillər hələ də qayanın içində olub. Kompüter tomoqrafiyası qrupa fosilə zərər vermədən gizli detalları öyrənməyə imkan verib.

Gənc fosillərin cəmi 6 santimetr uzunluğunda olmasına baxmayaraq, tədqiqatçılar onların Artroplevranın görünüşü ilə bağlı mühüm məlumatlar verdiyinə inanırlar.

Bu kiçik fərdlər, yetkin qohumları ilə eyni böyük ölçüyə çatmamış ola bilər, lakin onlar hələ də bu tarixdən əvvəlki titanın 300 milyon ildən çox əvvəl mövcudluğu zamanı necə göründüyünə dair qiymətli ipuçları verirlər.

Aydın