"1500 məktəbin bağlanması sosial və təhsil sahəsində ciddi problemlər də yarada bilər"

Bunu Qaynarinfo-ya açıqlamasında təhsil eksperti Kamran Əsədov 1500 məktəbin bağlanacağı və 30 minə yaxın müəllimin işsiz qalması ilə bağlı yayılan məlumata aydınlıq gətirərkən deyib. 

Ekspert bildirib ki, problemin həlli yalnız məktəblərin bağlanmasında deyil, onların modernizasiyasında, yeni texnologiyaların tətbiqində və regionların ümumi inkişafında olmalıdır:

"Təhsil siyasətində atılacaq hər bir addım sosial ədalət prinsipinə uyğun şəkildə həyata keçirilməli və cəmiyyətin hər bir təbəqəsinin maraqları nəzərə alınmalıdır. Azərbaycanda 1500 məktəbin bağlanacağı və bu qərarın 30 minə yaxın müəllimi işsiz qoyacağı ilə bağlı yayılan xəbərlər cəmiyyətdə ciddi müzakirələrə səbəb olub. Bu qərarın arxasında duran məqsədlər, potensial nəticələr və alternativ həll yolları geniş təhlil tələb edir. Belə bir addımın təhsilin əlçatanlığına, müəllimlərin sosial vəziyyətinə və bölgələrdəki iqtisadi-sosial inkişaf dinamikasına təsiri xüsusilə diqqətlə nəzərdən keçirilməlidir".

Ekspert hazırda Azərbaycanda ümumi təhsil müəssisələrinin sayının 4400-dən çox olduğunu vurğulayıb:

"Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, bu məktəblərin təxminən 35%-də şagird sayı 100-dən azdır. Bu məktəblərin əksəriyyəti ucqar kəndlərdə yerləşir və aşağı şagird sayı səbəbindən iqtisadi baxımdan səmərəsiz işləyir. Lakin bu səmərəsizlik, məktəblərin bağlanması ilə həll edilməli bir problem deyil, çünki sosial və təhsil aspektləri də nəzərə alınmalıdır. Məktəblərin bağlanması ucqar ərazilərdə yaşayan insanların təhsil xidmətlərinə çıxışını çətinləşdirə bilər. Statistikaya görə, hər il Azərbaycanda təhsildən uzaqlaşan şagirdlərin 60%-i kənd yerlərində yaşayır. Məktəblərin bağlanması ilə bu rəqəmin daha da artacağı ehtimal olunur. Məktəbin bağlanması səbəbindən uzaq məsafələr qət etmək məcburiyyətində qalan şagirdlərin bir çoxu təhsildən uzaqlaşa bilər. Bu, xüsusilə qızlar üçün daha aktual problemdir, çünki kənd icmalarında valideynlərin qız uşaqlarını uzaq məsafələrə göndərməkdən çəkinməsi tez-tez rast gəlinən haldır".

 

Kamran Əsədov hesab edir ki, bağlanacaq məktəblərdə çalışan müəllimlərin vəziyyəti daha bir mühüm məsələdir:

"Təxminən 30 min müəllimin işsiz qalacağı iddia edilir. Azərbaycan Respublikasının Təhsil İnstitutunun məlumatına görə, müəllimlərin 65%-dən çoxu dövlət təhsil müəssisələrində çalışır və onların əksəriyyəti regionlarda fəaliyyət göstərir. İşini itirən müəllimlərin alternativ məşğulluq imkanlarının olmaması sosial problemlərin yaranmasına gətirib çıxara bilər. Xüsusilə, müəllimlərin ailə üzvlərinə də təsir edən bu qərar regionlarda işsizlik səviyyəsini artıracaq və iqtisadi vəziyyəti daha da çətinləşdirəcək".

Kamran Əsədov qeyd edib ki, məktəblərin bağlanması qərarının əsas səbəblərindən biri təhsil sistemindəki iqtisadi səmərəliliyin artırılmasıdır:

"Təhsil Nazirliyinin hesablamalarına görə, az şagirdli məktəblərin saxlanılması xərcləri, təhsil sisteminin ümumi xərclərinin 20%-dən çoxunu təşkil edir. Lakin bu problemlərin yalnız iqtisadi aspektlərinə diqqət yetirmək təhsilin sosial funksiyasını nəzərə almamaq deməkdir. Məktəblər təkcə tədris mərkəzləri deyil, həm də cəmiyyətin mədəni, sosial və iqtisadi strukturunun bir hissəsidir. Kənd məktəbinin bağlanması, həmin ərazidə ictimai həyatın zəifləməsinə səbəb olur və nəticədə sakinlərin miqrasiyasını daha da artırır”.

Ekspertin fikirincə, bu problemi həll etmək üçün ilk növbədə məktəblərin bağlanması deyil, onların yenidən təşkili və müasir təhsil texnologiyalarının tətbiqi düşünülməlidir:

"Ucqar ərazilərdəki məktəbləri dəstəkləmək üçün dövlət və beynəlxalq təşkilatların iştirakı ilə yeni layihələr həyata keçirilə bilər. Məsələn, mobil təhsil mərkəzləri təşkil edilə bilər ki, bu da şagirdlərin və müəllimlərin birgə fəaliyyətinə şərait yaradacaq. Bu mərkəzlər müasir texnologiyalarla təchiz edilərək rəqəmsal təhsilin əlçatanlığını təmin edə bilər. Onlayn təhsil platformalarının inkişaf etdirilməsi başqa bir həll yoludur. COVID-19 pandemiyası zamanı rəqəmsal təhsilin əhəmiyyəti bütün dünyada bir daha vurğulandı. İnternetə çıxışı olan kəndlərdə şagirdlər onlayn dərslərə qoşulmaqla, mərkəzi məktəblərin tədris proqramlarına inteqrasiya oluna bilər. Bunun üçün dövlət tərəfindən rəqəmsal texnologiyaların tətbiqi və genişzolaqlı internet xidmətlərinin təmin edilməsi zəruridir”.

 

Ekspert 30 min müəllimin işsiz qalacağına münasibət bildirib:

"Müəllimlərin işsiz qalmasının qarşısını almaq üçün onların peşəkar inkişafını dəstəkləyən proqramlar həyata keçirilməlidir. Yenidən ixtisaslaşdırma və təkmilləşdirmə təlimləri vasitəsilə müəllimlər yeni təhsil modellərinə uyğunlaşdırıla bilər. Müəllimlər regionların təhsil sistemində digər sahələrdə, məsələn, peşə təhsili və ya təlim mərkəzlərində məşğulluqla təmin edilə bilər. Bu məsələnin həlli həm də uzunmüddətli regional inkişaf siyasəti tələb edir. Kənd yerlərində iqtisadi şəraitin yaxşılaşdırılması, yeni iş yerlərinin açılması və sosial xidmətlərin təmin edilməsi əhalinin bu ərazilərdə qalmasını stimullaşdıracaq. Məktəblərin bağlanmasının qarşısını almaq üçün kəndlərdə əhalinin sayını artırmaq, xüsusilə də gənc ailələrin həmin ərazilərdə məskunlaşmasını təşviq etmək lazımdır".