Aviatekologiyada böyük tərəqqiyə baxmayaraq, 1960-cı illərin bir neçə klassik ikinci nəsil qırıcı təyyarəsi bu gün də bəzi ölkələrin silahlanmasında qalmaqdadır.

Qaynarinfo "Wionews”a istinadən xəbər verir ki, buna əsas səbəblər iqtisadi məhdudiyyətlər, sınanmış texnologiyalara sədaqət və böyük xərclər çəkmədən döyüş qabiliyyətini qorumaq istəyidir.

MiQ-21: Şərq blokunun "uzunömürlü” döyüşçüsü

1950-ci illərin sonunda istehsalına başlanan MiQ-21, tarixdə ən çox sayda buraxılmış səsdən sürətli qırıcıdır. 2025-ci ilə olan məlumata görə, bu təyyarənin müxtəlif versiyaları hələ də bir sıra ölkələrdə – o cümlədən Anqolada, Azərbaycanda, Banqladeşdə və Çində istismar olunur. Bu dövlətlərdə MiQ-21 əsasən patrul, təlim və lokal hava müdafiəsi məqsədləri üçün istifadə edilir. Hindistanda isə bu model 60 ildən çox xidmətdə olub və yalnız 2025-ci ilin sentyabrında silahlanmadan çıxarılıb.

Northrop F-5: Sadə, amma effektiv

1960-cı illərdə hazırlanmış yüngül səsdən sürətli F-5 qırıcısı bu gün təxminən 20 dövlətin arsenalındadır. Bəhreyn, Botsvana, Braziliya, Çili, Honduras və İran bu təyyarənin müasirləşdirilmiş versiyalarından hələ də istifadə edən ölkələr arasındadır. Aşağı istismar xərcləri, manevr qabiliyyəti və ehtiyat hissələrinin əlçatanlığı F-5-i məhdud büdcəli ordular üçün cəlbedici edir.

F-4 "Phantom II”: köhnə döyüşçü hələ təslim olmayıb

1960-cı illərdə istehsalına başlanmış F-4 "Phantom II” bu gün də bir neçə ölkənin hava qüvvələrində xidmət edir. 2025-ci ilə qədər bu modelin ən çox istifadəçisi İran olaraq qalır (60-dan çox təyyarə). Həmçinin Türkiyə və Yunanıstan da F-4-ləri modernləşdirilmiş elektronika ilə təchiz edib hava döyüşü, zərbə və kəşfiyyat tapşırıqları üçün istifadə edir.

F-104 "Starfighter”: hərbi xidmətdən mülki səmaya

Əksər ölkələr F-104-ü silahlanmadan çıxarsa da, bəzi mülki təşkilatlar bu təyyarələrdən hələ də ixtisaslaşmış uçuşlar və eksperimental proqramlar üçün istifadə edir. "Starfighter” hələ də təsirli uçuş xüsusiyyətlərini nümayiş etdirir, lakin onun hərbi rolu artıq məhduddur.

Niyə bu "yaşlı” təyyarələr hələ də uçur?

1. İqtisadi səbəblər. Müasir döyüş təyyarələrinin alınması bir çox ölkə üçün çox baha başa gəlir. Mövcud parkın saxlanması və modernləşdirilməsi daha sərfəli sayılır.

2. Sadəlik və etibarlılıq. Bu modellərin konstruktor və sistemləri daha sadədir, texniki personal isə onlarla işləməkdə çoxillik təcrübəyə malikdir.

3. Ehtiyat hissələrinin əlçatanlığı. Populyar modellər üçün bazarda bol miqdarda ehtiyat hissəsi və mütəxəssis tapmaq mümkündür.

4. Taktiki uyğunluq. Bəzi bölgələrdə hava məkanının patrulu və ya məhdud döyüş tapşırıqları üçün bu klassik təyyarələr hələ də səmərəli hesab olunur.

Hazırda qlobal tendensiya yeni nəsil, azradar görünürlüklü və şəbəkə əsaslı döyüş sistemləri ilə inteqrasiya olunmuş platformalara yönəlib. Lakin yaxın perspektivdə bir sıra ölkələr köhnə qırıcılarını aviyonika, silahlanma və rabitə sistemləri baxımından yeniləyərək onların xidmət müddətini bir qədər də uzatmağa çalışacaq. Uzunmüddətli dövrdə isə bu "veteranlar” tədricən ehtiyat və ya mülki istifadəyə keçəcək.

Aydın