20 il səhvən Quantanamoda çürüyəndən sonra azadlığa çıxan Əhmədin acı hekayəsi

İnsan haqları müfdafiəçisi Klayv Adrian Stafford Smit bu haqda Əl Cəzirədə bir yazı nəşr etdirib. O, Amerika Birləşmiş Ştatlarında ölüm cəzasına qarşı fəaliyyət göstərən Britaniya vətəndaş hüquqları üzrə vəkildir. O, ölüm hökmünə məhkum edilənlərin hökmünün ləğv edilməsi üçün çalışıb və Nyu Orleanda yaradılmış qeyri-kommersiya Luiziana Kapital Yardım Xeyiryyə Mərkəzinin direktorudur.

Qaynarinfo həmin yazını təqdim edir: 

Əhməd Rəbbani Quantanamodan azad edildikdən sonra ilk dəfə oğlu Cavadı gördü və 24 fevral 2023-cü ildə vətəni Pakistana uçdu (Foto: Clive Stafford Smith)

Amerika Birləşmiş Ştatları Hərbi Hava Qüvvələrinə məxsus C17 təyyarəsinin Atlantik okeanı və Cəbəllütariq boğazının üstündən uçarkən arxasınca buraxdığı cizgini izləmək çox həyəcanverici idi. Bilirdim ki, o təyyarədə mənim Quantanamodakı müştərim Əhməd Rəbbanidir, 20 illik zorakılıqdan sonra Kəraçiyə evinə gedir.

10 sentyabr 2002-ci ildə Pakistan hökumətinin məmurları Əhmədi Həsən Qul adlı bədnam bir terrorçunun yerinə ABŞ-a təhvil verərək 5000 dollar mükafat aldılar. O vaxtdan bəri Əhmədin yolu ağlasığmaz iztirablarla keçdi.

Əhməd lap başdan israr etdi ki, o, Həsən Qul deyil, Kəraçidən olan adi taksi sürücüsüdür. ABŞ pulunu boşa xərclədiyini düşünmək əvəzinə, onu 540 günlük işgəncə üçün Əfqanıstandakı Qaranlıq Həbsxanaya atdı. Təəccüblüdür ki, biz sonradan ABŞ-ın əsl Həsən Qulu tutduğunu və onu da eyni həbsxanaya gətirdiyini, lakin sonradan Əhmədi Quantanamoya göndərib, onu azad etdiyini öyrəndik.

Kubaya düşəndən sonra Əhməd bir neçə il itaət etdi, lakin sonunda səbri tükəndi. Taliban rəhbərliyi də daxil olmaqla digər məhbuslar evlərinə buraxıldılar, lakin özünü "heç kim” adlandıran Əhməd Quantanamoda qaldı. Buna görə də o, aclıq aksiyasına başladı. Yeri gəlmişkən, mən də ona həmrəylik olaraq bir həftəlik onun aksiyasına qoşuldum. Əhməd yəqin ki, Ginnesin Rekordlar Kitabına düşməlidir, çünki o, yeddi il israrla aksiyasını davam etdirib. Bütün bu vaxtda o, gündə iki dəfə ağrılı şəkildə burnundan zorla qidalandırılırdı (Bu, Birləşmiş Millətlər Təşkilatı tərəfindən işgəncə forması kimi qınanırdı). O, çəkisinin yarıdan çoxunu itirdi.

Bütün bu müddətdə Əhməd öz dəhşətli həbsxanasında vaxtının bir hissəsindən ən yaxşı şəkildə yararlamaqda qərarlı idi. O, rəssamlıqla məşğul olmağa başladı və istedadını sözün əsl mənasında inkişaf etdirdi. Biz ABŞ hərbçiləri ilə onun sənət əsərlərini evinə aparmasına icazə vermələri üçün dayanmadan mübahisə etdik və şükürlər olsun ki, BMT-nin yenidən təzyiqi altında ona o qədər əşyasını götürməyə icazə verildi ki, biz onları daşımaq üçün İslamabada xüsusi səfər etməli olduq. Onun yaradıcılığından ilham alan 12 pakistanlı rəssam may ayında Lahorda keçiriləcək sərgidə ona qoşulacaq.

Əhməd nəhayət həbsxananın ümumi hissəsinə düşə bildi və burada ona aşpaz kimi çalışmağa icazə verildi – həyatın ironiyasına bax ki, özü özü aclıq aksiyası keçirərkən başqalarına yemək bişirirsən. Biz senzuradan keçməklə onun bir sıra reseptlərini əldə edə bildik və indi ona Quantanamo Kulinariya Kitabını hazırlamağa kömək edirik, burada hər yeməyin adı onun məruz qaldığı 62 işgəncə üsulundan birinə aiddir. Məsələn, Rohinja Strappado çolpası. Bu çolpanı, onun Qaranlıq Həbsxanasının dərin anbarda biləklərindən asıldığı kimi, bişirilməzdən əvvəl saatlarla asılmalıdır.

Əhməd insanların çoxu buraxıldıqdan sonra Quantanamoda çürüdüyü günlərdə ABŞ hərbçiləri BMT-nin İşgəncələrə Qarşı Konvensiyasının mümkün qədər çox müddəalarını pozmağa çalışırdı. Bir ara həbsdə yatan bəzi "qiymətli məhbuslar”a qarşı verdiyi ifadələr haqqında ifadə verəcəyi halda, onun azadlığa buraxılması üçün danışıqlar aparmağa çalışdıq. O, hətta bunu müzakirə etməkdən belə narahat idi və o, yalnız FTB ilə görüşməyə razılaşdı, çünki əlaqədar "yüksək qiymətli məhbuslar” onu bunun yeganə çıxış yolu olduğuna inandıra bilmişdilər.

Bununla belə, onun bu məhbuslar haqqında söylədiklərinin hamısı işgəncə altında verilmişdi və İşgəncələrə Qarşı Konvensiyanın 15-ci maddəsində belə deyilir: "Hər bir İştirakçı Dövlət işgəncə nəticəsində verildiyi təsbit edilən hər hansı ifadənin heç bir qanuni məhkəmədə sübut kimi əsas götürülməyəvəyini təmin edəcəkdir”. İşgəncə verməkdə ittiham olunan şəxslə bağlı məhkəmə prosesini çıxmaq şərtilə sübut olaraq ifadə verildi”. Beləliklə, ABŞ-ın etmək istədiyi şey qanunsuz idi.

Biz FTB ilə bir neçə gün bu məsələni müzakirə etdiyimiz vaxt, Əhməd işgəncə altında yalan danışdığını və hətta ona azadlıq vəd edilsə belə, qardaşlarına qarşı bu yalanları təkrar etməyəcəyini israr etdiyi üçün hərbçilər onun azad edilməsi ilə bağlı razılaşmaya əməl etməkdən imtina etdilər. İndi isə o, Quantanamo həbsxanasını tərk etdikdən sonra ABŞ hərbçiləri hələ də onun ifadəsindən başqa bir məhbus - Səudiyyə vətəndaşı Əbd əl-Rəhim əl-Naşiriyə ölüm hökmü çıxarmaq üçün o yalan ifadələrdən "mötəbər şayiələr” kimi istifadə etməyi planlaşdırır.

Onlar, əlbəttə ki, bu onlara baha başa gələcək, çünki biz onları dayandıracağıq, lakin bu, hərbçilərin həm qanunları, həm də insan ləyaqətini pozmaq üçün nələrə gedəcəyini açıq şəkildə göstərir.

Onun acınacaqlı vəziyyətinin bütün insani elementlərindən mənə ən ağır gələni o idi ki, Əhməd bu günə kimi 20 yaşlı oğlu Cavadla heç vaxt görüşməyib və ona toxunmayıb. Əhməd qaçırılandan bir qədər əvvəl evlənmişdi və arvadının hamilə olduğunu bilmirdi. Mən Cavadla bir neçə dəfə görüşmüşəm. O, Avraam Linkoln və başqalarından insan hüquqları üzrə vəkil karyerası qurmaq üçün ilhamlanıb. Kaş ki, onların ilk qucaqlaşmasının şahidi olaydım, təəssüf ki, uçduğum təyyarəm ora vaxtında çata bilmədi.

Bununla belə, Əhmədin çox tanımadığı bir ailəyə uyğunlaşmasıl çətin bir sınaq olacaq. İndi ona necə olacaq? ABŞ əvvəlcə Əhmədin və Quantanamodakı digər 778 məhbusun dünyanın "ən pis terrorçularının ən pisi” olduğunu təkid edirdi. Əhmədin azadlığa buraxılması üçün ABŞ-ın kəşfiyyat təşkilatlarının onun ABŞ və ya koalisiya müttəfiqləri üçün heç bir təhlükə yaratmaması ilə razılaşmalı idilər. Bu günə kimi ABŞ-da həbsdə olan 32 nəfərdən 16-sı da bəraət alıb, yəni ABŞ 779 məhkəmə işindən ən azı 764-də səhv edib. Bu heyrətamiz 98 faiz səhv nisbətidir: Bu qədər səhvə yol vermiş bir insan cəhdi varmı?

Əhməd hesab edir ki, ABŞ ona işgəncə verdiyinə və həyatının 20 ilini oğurladığına görə təzminat ödəməlidir. Biz cəhd edənə qədər, bu, yəqin ki, bir xəyaldır. Ümid edə biləcəyimiz ən yaxşı şey onun köçürülməsinə kömək etmək üçün Crowdfunder kampaniyamız vasitəsilə müəyyən vəsait toplamaqdır. Bəlkə o vaxt Quantanamoda bir restoran açıb öz sənət əsərlərini divarlardan asar.

(Bu məqalədə ifadə olunan fikirlər müəllifə məxsusdur və Əl-Cəzirə-nin redaktor mövqeyini əks etdirmir.)