ABŞ-da təyyarə qəzası: Qəza, yoxsa sabotaj?

Qaynarinfo xəbər verir ki, təyyarədə 64 sərnişin, helikopterdə isə 3 ABŞ hərbçisinin olduğu bildirilir. ABŞ prezidenti Donald Tramp hadisədə sağ qalanın olmadığını açıqlayıb. 

Qəza sonrası 300 nəfərlik xilasedici heyət təyyarə və helikopterin düşdüyü Potomak çayında axtarış işlərinə başlayıb. Federal Təhqiqat Bürosu (FTB) hadisənin terror hücumu olduğuna dair heç bir dəlil tapmadığını bəyan edib. Bununla belə, qəza baş verməzdən əvvəl helikopter pilotu ilə hava hərəkəti dispetçeri arasında rabitə olduğu müəyyən edilib.

Səs yazılarına əsasən, qəzadan 30 saniyə əvvəl dispetçer helikopter pilotuna yaxınlaşan təyyarəni görüb-görmədiyini soruşub. Təyyarə eniş etməzdən bir neçə dəqiqə əvvəl helikopterə daha bir radio çağırışı edildiyi və təyyarənin pilotunun da helikopter barədə məlumatlandırıldığı bildirilir. Lakin helikopter xəbərdarlığa baxmayaraq trayektoriyasını dəyişməyərək birbaşa təyyarəyə çırpılıb. Bu isə hadisənin sabotaj ola biləcəyi iddialarını gündəmə gətirib. Hadisə, 2009-cu ildə Nyu-Yorkda 50 nəfərin həyatını itirdiyi qəzadan sonra ABŞ-da kommersiya aviasiyasına aid ilk ölümcül qəza kimi qeydə alınıb.

ABŞ prezidenti Donald Tramp qəza ilə bağlı ilk açıqlamasında deyib: "Təyyarə hava limanına mükəmməl və adi eniş trayektoriyası üzrə yaxınlaşırdı. Helikopter isə uzun müddət ərzində birbaşa təyyarəyə tərəf irəlilədi. Hava açıq idi, təyyarənin işıqları parlayırdı. Bəs niyə helikopter trayektoriyasını dəyişmədi? Dispetçer təyyarəni görüb-görmədiklərini soruşmaq əvəzinə, niyə helikopterə nə etməli olduğunu demədi?"

Tramp hava hərəkəti dispetçerlərinin psixi sağlamlıq baxımından yetərli olmasının vacibliyini vurğulayaraq deyib: "Bəzi işlər üçün ən yüksək səviyyədə zəka tələb olunur".

"American Airlines" şirkətinin icraçı direktoru Robert Ayzom isə "Hazırda hərbi helikopterin sərnişin təyyarəsinin yoluna niyə girdiyini bilmirik" deyərək qəzada helikopterin məsuliyyət daşıya biləcəyini işarə edib. Hadisə ilə bağlı istintaq başladılıb.

ABŞ ordusuna məxsus helikopterlər Vaşinqton ətrafında yerləşən məhdud hava məkanında mütəmadi olaraq təlim uçuşları həyata keçirir. Bəzi demokrat senatorlar may ayında hava limanına uzunməsafəli uçuşların əlavə edilməsi təklifinə qarşı çıxmışdı. Bu əlavə uçuşlar Konqres və o dönəmin prezidenti Co Bayden tərəfindən imzalanmış genişmiqyaslı aviasiya qanununa daxil edilmişdi.

ABŞ-da təyyarə və helikopterin toqquşması ilə bağlı ekspertlər məsələni "Milliyet" qəzetinə dəyərləndirib. Təqaüddə olan kapitan pilot Eyüp Turşucu ABŞ prezidenti Donald Trampın helikopterin niyə təyyarəyə tərəf hərəkət etdiyinə dair radiosöhbətlərə əsaslanaraq verdiyi açıqlama barədə bunları deyib: 

"Yalnız radiosöhbətlərə əsaslanaraq, kiminsə günahkar olduğunu demək mümkün deyil. Hadisənin səbəbləri ilə bağlı qəza araşdırma komissiyasının ilkin hesabatını gözləmək lazımdır. Kamera görüntülərində helikopter gözləyir, təyyarə isə öz trayektoriyası üzrə eniş etməyə çalışır. Lakin səbəbini bilmədiyimiz halda, helikopter təyyarəyə çırpılır və çaya düşür. Dispetçer helikopterə arxadan keçməli olduğu barədə təlimat verib, amma bu nəyə görə icra olunmayıb, bilinmir".

Turşucu əlavə edib ki, hava nəqliyyatında TCAS adlı sistem mövcuddur. Bu sistem hava vasitələri bir-birinə yaxınlaşdıqda xəbərdarlıq edir və aralarındakı məsafənin qorunması üçün göstəriş verir: "Görəsən, bu sistem işləmədimi?"

Təqaüddə olan hava hərəkəti dispetçeri Zafer Yeşilgül isə hadisə ilə bağlı bunları deyib: 

"Burada əsas səhv 5 mil (təxminən 10 km) radiusuna daxil olan helikopter pilotuna aiddir. Dispetçer nə desə də, helikopter vizual uçuş həyata keçirdiyi üçün digər hava vasitələrindən çəkinməlidir. Dispetçer və yaxınlaşma nəzarəti iki ayrı hava hərəkəti idarəetmə qurumudur. 5 milə qədər məsuliyyət yaxınlaşma nəzarətinə, 5 mildən sonra isə uçuş qülləsinə aiddir. Lakin bu helikopter qüllənin tezliyində idi? Dispetçer soruşur, amma cavab yoxdur. Görünən odur ki, helikopter qüllənin tezliyində deyildi. Belə bir hava limanı sahəsinə helikopter buraxılmamalı idi. Hər hansı bir aletli eniş edən təyyarənin trayektoriyasına başqa bir hava vasitəsinin daxil olmaması tələb olunur. Qüllə beynəlxalq standartlara uyğun təlimat vermiş olsa da, verilən qərar qəzanın baş verməsində mühüm rol oynayıb".