Rusiya pilotsuz uçuş aparatları və onların kölgə donanması Avropada hava məkanında və dəniz yollarında kəsintilər yaratmaq məqsədilə kampaniya həyata keçirir; əməliyyatların miqyası 9–10 sentyabrda Polşaya dron hücumu sonrası sürətlənib.

Qaynarinfo xəbər verir ki, bunu Ukraynanın biznes fasiləsizliyinin möhkəmləndirilməsi və yüksək risk zonalarına uyğun təhlükəsizlik proqramlarının təşkili üzrə ixtisaslaşmış risk idarəetmə şirkətində əməliyyat direktoru, sabiq kəşfiyyat zabiti Corc Kandkalia CEPA jurnalına yazır.

Rusiyanın izini daşıyan onlarla hibrid hücumun fonunda Almaniya kansleri Fridrix Mers etiraf edib:

"Biz müharibə vəziyyətində deyilik, amma artıq sülh içində də deyilik".

Kandkalia bildirir ki, reaksiyalar qanuni, sürətli və görünən olmalıdır — yalnız müşahidə kifayət etmir; zəruridir ki, təcavüzkara qarşı profilaktik və onu xərcə salan tədbirlər görülsün.

Ekspert Rusiyanı bu hibrid aqressiya üçün cəzalandırmaq məqsədilə beş konkret istiqamət təklif edir.

1. Çoxsəviyyəli aşkaretmə və müdaxilə üsulları, müdaxilə nəticəsində mülki aviasiyaya maneə yaradılmamalıdır

Mülki aviasiyaya maneə yaratmayan, məhkəmə üçün sübut təmin edən və polis və ya jandarmeriyanın peyk sensorlarının hərbi dəstəyi ilə cəlb olunmasına imkan verən çoxsəviyyəli aşkaretmə ilə zərərverici müdaxilə üsullarından istifadə olunmalıdır. Tövsiyə olunur ki, radiotezlik ələ keçirmə, şəbəkə əsasında tutucular və ya qaydalara imkan verdiyi hallarda kövrək mərmi daşıyan raket-interseptorlarından istifadə olunsun və tam sübut zənciri saxlanılsın.

2. Kölgə donanmanın gəmilərinin saxlanılması

Hüquqa uyğun olaraq ərazi sularında və limanlarda gəmiləri real xərclər yaratmaq məqsədilə saxlamaq olar: sənədlərin, heyətin və təhlükəsizlik standartlarının yoxlanması, yüksək riskli tankerleri sakitləşdirmək üçün sidr etmək, P&I sığortası və qeydiyyatının yoxlanılması və çatışmazlıqlar aradan qaldırılana və ya məhkəmə qərarı verilməyincə gəmilərin saxlanılması. Effektin artırılması üçün prokurorların dəstəyi ilə birgə yoxlama qruplarının yaradılması təklif olunur.

3. Hüquqa uyğun kiber-retorsiyalar

Komanda və nəzarət serverlərinin söndürülməsi, qanunsuz qoşucuları və dron kontrollerlərini ələ keçirmək, pozanları Avropa hostinqindən çıxarmaq və qanunsuz ötürmələrin dayandırılması kimi hüquqa uyğun kiberməhdudiyyətlər tətbiq edilməlidir — bununla belə, hərəkətlərin hədsiz olmadığı və mülki aviasiya üçün təhlükəsiz olduğu yoxlanılmalıdır.

4. Sanksiyalar və dəniz vasitələri ilə təzyiq

Kölgə donanma üzərində təzyiq üçün sanksiyalardan və dəniz prosedurlarından istifadə edilməlidir: neftin maksimal qiymətinə nəzarət, yoxlanılmış P&I sığortası və qeydiyyat tələbləri, xidmətlərdən imtina, EMSA-nın THETIS bazası vasitəsilə məqsədli saxlanmalar və AIS-dakı anomaliyaların və şəffaf olmayan bayraqların izlənməsi üçün xüsusi qrupların yaradılması.

5. Sürətləndirilmiş ictimai hesabatlılıq

NATO üzvləri bir neçə saat ərzində yoxlanılmış radar qeydlərini, yoxlama hesabatlarını və ya peyk görüntülərini açıqlamalıdırlar ki, nə baş verdiyi aydın olsun, təkrarlanmanın qarşısı alınsın və ictimaiyyətin etimadı qorunsun. EASA, EUROCONTROL və ICAO hesabat standartlarını təmin edə bilər; NATO-nun hava əməliyyatları mərkəzləri (CAOC) 24 saatlıq məlumat yayımı protokolunu idarə edə bilərdilər.

Müəllif qeyd edir ki, hüquqi məhdudiyyətlər, aviasiya təhlükəsizliyi qaydaları və sübut tələbləri bu tədbirlərin tətbiqini ləngidir. Kandkalia vurğulayır ki, qanunilik və şəffaflıq addımların Rusiyadan eskalasiyanın riskini azaldır və bu beş tədbirin kompleks tətbiqi Moskvaya dərhal xərclər gətirə və uzunmüddətli əngəlləyici təsir yarada bilər.

Rusiyanın Avropaya qarşı hibrid müharibəsi

Avropa ölkələri Rusiya dronlarının hava məkanlarına daxil olmasından narahatdır; NATO müttəfiqləri "dron divarı" yaratmağı müzakirə edirlər.

Silah istehsalçıları və digər müəssisələrə qarşı naməlum dronlar tərəfindən casusluq edilməsi barədə məlumatlar narahatlıq yaradıb. Məsələn, aparıcı Avropa silah istehsalçılarından Thales Belgium zavodları üzərində "dron sürüsü" müşahidə etdiklərini və bu dronları vurmağın mümkün olmadığını bildiriblər.

Alpər