Qırıcı təyyarələrin uğuru təkcə sürət, manevr və silahlanma ilə deyil, həm də illərlə davam edən sınaqlar, döyüş təcrübəsi və mühəndis dahiliyi ilə formalaşan gizli xüsusiyyətlərlə ölçülür.

Qaynarinfo xəbər verir ki, "Wionews" nəşrinin hazırladığı məqalədə müasir qırıcıların pilotlara sağ qalmaq və qalib gəlmək üçün necə düşünülmüş şəkildə təchiz edildiyi açıqlanır.

Budur, qırıcı təyyarələrin çoxları üçün gözlənilməz, lakin həyati əhəmiyyət kəsb edən 6 texniki xüsusiyyəti:

1. Aşağıya doğru atılan katapult oturacaqları

Əksər katapult sistemləri pilotu yuxarı atır, lakin "B-52 Stratofortress "və erkən model "Lockheed F-104 Starfighter" kimi bəzi təyyarələrdə kabinənin yerləşməsi və məkan məhdudiyyəti səbəbilə oturacaqlar aşağıya doğru atılırdı. Bu texnologiya yalnız kifayət qədər hündürlükdə və sürətlə işləyə bilərdi.

2. Şarşəkilli təhlükəsizlik yastığı ilə eniş sistemi

Sovetlərin "Yak-38 "Forjer" qırıcısı – dik eniş-qalxış xüsusiyyətinə malik ilk döyüş təyyarələrindən biri – fövqəladə hallarda istifadə edilən böyük hava yastığı ilə təchiz olunmuşdu. Mühərrik sıradan çıxdıqda, pilot yerə enişdən bir neçə saniyə əvvəl bu yastığı açaraq zərbəni azalda bilirdi.

3. Səsli radar idarəetməsi

Britaniyanın "Panavia Tornado ADV" təyyarəsində pilotun əllərini idarəetmə mexanizmindən ayırmadan səs komandası ilə radar rejimini dəyişməsinə imkan verən sistem qurulmuşdu. Bu sistem yüksək sürətlə uçuş zamanı pilotun diqqətini yayındırmadan reaksiya vaxtını azaldırdı və kritik anlarda üstünlük təmin edirdi.

4. Radiodalğaları udan örtük və boyalar

Qırıcıların "görünməzliyi” təkcə formaları ilə deyil, həm də material seçimi ilə bağlıdır. F-117 Nighthawk ilk dəfə radiosiqnalları udan örtüklərdən istifadə edərək radara görünməmək texnologiyasında dönüş nöqtəsi olub. Sonrakı nəsil, məsələn F-35, bu texnologiyanı daha da təkmilləşdirərək kompozit materiallarla struktur və gizliliyi birləşdirib.

5. Avtomatik yerə çırpılma əleyhinə sistemlər

2014-cü ildən etibarən bəzi təyyarələr, o cümlədən F-16 "Auto-GCAS" adlı avtomatik sistemlə təchiz olunub. Bu texnologiya yerə çırpılma təhlükəsi olduqda pilotun yerinə müdaxilə edərək təyyarəni qaldırır. 2020-ci ilə qədər bu sistem ən azı 10 pilotun həyatını xilas edib.

6. Raketlərin hər istiqamətə yönləndirilməsi imkanı

Əvvəllər istiliklə idarə olunan raketlər yalnız arxadan atılmaqla effektiv olurdu, çünki yalnız düşmən mühərrikinin çıxış qazlarını izləyə bilirdi. Lakin AIM-9X və IRIS-T kimi müasir raketlər hər istiqamətdən hədəf izləmə bacarığına malikdir. Bu da hava döyüşlərində bütün istiqamətlərdən hücum etməyi mümkün edib.

Bu və digər texnoloji nailiyyətlər sayəsində müasir qırıcı təyyarələr sadəcə silahlı platforma deyil, rəqəmsal təhlükəsizlik və çevikliklə təchiz olunmuş yüksək texnoloji döyüş sistemləridir.

Aydın