Dünya 23:34 29.03.2024

“Habbl” ultrabənövşəyi işıqda ulduzları öyrənmək üçün üç il sərf etdi: Necə və niyə?

Astronomlar üç ildir ki, yalnız ultrabənövşəyi işıqda görünə bilən ulduzlar haqqında məlumat toplamaq üçün "Hubble” teleskopundan istifadə edirlər.

Qaynarinfo xəbər verir ki, NASA ultrabənövşəyi işığın yalnız kosmosdan müşahidə oluna bildiyi üçün Habbl-ın bu araşdırmanı həyata keçirə bilən yeganə aktiv teleskop olduğunu bildirib.

Genişmiqyaslı ULLYSES (Ultraviolet Heritage Library of Young Stars As Core Standarts) layihəsi 2023-cü ilin dekabrında tamamlanıb. Bu araşdırma ulduzların yaranması, təkamülü və təsirinin sirrini açır.

"Bu, ümumi astrofizikaya - ekzoplanetlərdən tutmuş böyük ulduzların qalaktikaların təkamülünə təsirinə və kainatın inkişafının ən erkən mərhələlərinin başa düşülməsinə qədər məsələlərə təsir edəcək", - Kosmik Teleskopu Elm İnstitutunun tədqiqat rəhbəri Julia Roman-Duval Baltimorda (STScI) deyib.

Alimlər qrupu 220 ulduzu tədqiq edib və sonra bu müşahidələri Habbl arxivində olan 275 əlavə ulduz haqqında məlumatla birləşdirib. Ulduzlar haqqında məlumatların bütöv bir kitabxanası belə yaranıb - onların temperaturu, kimyəvi tərkibi və Günəş ətrafında fırlanması.

Alimlər Günəşdən milyon dəfə daha parlaq olan super isti, kütləvi mavi ulduzları da tədqiq ediblər. Onlar ultrabənövşəyi işıqda parlaq şəkildə parlayır, Habbl bunu asanlıqla aşkar edə bilər.

ULLYSES, helium və hidrogendən daha ağır elementləri olmayan yaxın qalaktikalardakı mavi ulduzları hədəf alıb. Bu tip qalaktikalar çox erkən kainatda yayılıb.

"ULLYSES müşahidələri bu ilk ulduzları və onların kainatdakı küləklərini, eləcə də onların gənc qalaktikalarının təkamülünə necə təsir etdiyini başa düşmək üçün bir addımdır", - Roman-Duval əlavə edib.

Tədqiqatçılar həmçinin Günəşimizdən daha az kütləli gənc ulduzları da tədqiq ediblər. Onlar ultrabənövşəyi şüaların və rentgen şüalarının partlaması da daxil olmaqla yüksək enerjili radiasiya axını yayırlar. Onlar hələ də böyüdükcə, toz və qazdan ibarət planet əmələ gətirən disklərdən material toplayırlar.

Habbl onların necə kütlə qazandığını, bu prosesin ətraf mühitə nə qədər enerji buraxdığını və s. analiz edir.

Gənc ulduzlardan gələn fırtınalı ultrabənövşəyi işıq bu disklərin planetlərin əmələ gəlməsi prosesində təkamülünə, eləcə də yeni doğulmuş planetlərin həyat üçün uyğun olma şanslarına təsir göstərir. Hədəf ulduzlar Samanyolu qalaktikamızın yaxın ulduz əmələ gətirən bölgələrində yerləşir.

ULLYSES əvvəlcə Habbl-ın həssas spektroqraflarından istifadə edərək müşahidələr proqramı kimi düşünülüb. Lakin o, digər yer və kosmos rəsədxanaları ilə koordinasiyalı və birgə icma müşahidələri vasitəsilə xeyli təkmilləşdirilib.

Belə geniş əhatə dairəsi astronomlara ulduzların həyatını görünməmiş təfərrüatlarla öyrənməyə və bu ulduzların xassələri və onların ətraf mühitə necə təsir etdiyi barədə daha dolğun təsəvvür yaratmağa imkan verir”, - Roman-Duval bildirib.

Alpər