Son 20 ildə dünya okeanlarının beşdə bir hissəsi "qaralma" adlı fenomenlə üzləşib - yəni günəş işığının suya nüfuz etmə səviyyəsi azalıb. Alimlərin fikrincə, bu proses qlobal dəniz ekosistemlərinə ciddi təsir göstərə bilər.

Qaynarinfo xəbər verir ki, bu barədə "Express" nəşri "Oceanographic" jurnalında dərc olunmuş genişmiqyaslı araşdırmaya istinadla məlumat yayıb.

Tədqiqat nəticələrinə əsasən, "qaralma" halı 75 milyon kvadrat kilometrdən çox ərazini - həm sahilyanı zonaları, həm də açıq okean sularını əhatə edir. Bu dəyişikliklər 2003-2022-ci illər arasında qeydə alınıb və əsasən okeanın fototik zonasında - yəni günəş işığı ilə işıqlanan və dünya dəniz həyatının 90 faizini özündə cəmləşdirən yuxarı təbəqələrdə baş verir.

Plimut Universiteti və Plimut Dəniz Laboratoriyasının alimləri bildirirlər ki, okeanın 9 faizindən çox hissəsində fototik zona 50 metr və daha artıq dərinliyə çəkilib. 2,6 faiz ərazidə isə bu dəyişiklik 100 metrdən çox olub.

Hələ tam başa düşülməyən, lakin təhlükəli nəticələr

Alimlər hələ bu fenomenin nəticələrinin tam olaraq nədən ibarət olduğunu bilməsələr də, bu dəyişikliklərin okean həyatına, o cümlədən milyardlarla dəniz növünə və okeanın təqdim etdiyi ekosistem xidmətlərinə təsir edə biləcəyindən narahatdırlar.

Plimut Universitetinin dəniz mühitinin mühafizəsi üzrə dosenti Tomas Deyvis qeyd edir:

"Bu dəyişikliklər günəş və ay işığından asılı olan canlıların yaşaması və çoxalması üçün əlverişli olan okean sahələrinin azalmasına gətirib çıxarır. Biz insanlar da okeanın fototik zonalarına nəfəs aldığımız hava, istehlak etdiyimiz balıq, iqlim dəyişikliyinə qarşı mübarizə qabiliyyətimiz və ümumilikdə planetin sağlamlığı üçün arxalanırıq. Bütün bunlar nəzərə alındıqda, araşdırmanın nəticələri ciddi narahatlıq doğurur".

Bəzi müsbət dəyişikliklər də müşahidə olunub

Araşdırma zamanı müəyyən edilib ki, təxminən 10 faiz okean sahəsi - bu da 37 milyon kvadrat kilometrdən çox ərazi deməkdir - əksinə, son 20 ildə daha işıqlı hala gəlib. Bu dəyişikliklərin plankton qruplaşmaları, yağıntı miqdarı və kənd təsərrüfatı tullantıları ilə bağlı ola biləcəyi ehtimal edilir.

Ən çox təsirlənən bölgələr sırasında Arktika və Antarktida ilə yanaşı, iqlim dəyişikliyindən kəskin şəkildə təsirlənən Qolfstrim axını da yer alır.

İqlim dəyişikliyi fonunda əlavə narahatlıqlar

Daha əvvəl BMT-nin Ümumdünya Meteorologiya Təşkilatı xəbərdarlıq etmişdi ki, 2025-2029-cu illər ərzində Yer kürəsinin temperaturu sənaye öncəsi dövrə nisbətən 1,5°C-dən çox arta bilər. Bu isə insan sağlamlığı, milli iqtisadiyyatlar və təbii ekosistemlər üçün artan təhlükə deməkdir.

Eyni zamanda, bəzi bağbanlar iqlim dəyişiklikləri səbəbilə hidrangea (hortensiya) kimi bitkilərin belə artıq bəzi bölgələrdə yaşaya bilmədiyini bildiriblər - bu da planetin müxtəlif təbii sistemlərinin dəyişən şərtlərə necə həssas olduğunu göstərir.

Aydın