Cənubi Braziliyanın təpələrinin və Argentinanın şimal bölgələrinin altında alimlər möhkəm qaya laylarında oyulmuş nəhəng tunellər aşkar ediblər. Tədqiqatçıların sözlərinə görə, bu tunellər nə insanlar, nə də geoloji proseslər tərəfindən yaradılıb.

Qaynarinfo "Science Advances” jurnalında dərc olunan araşdırmaya istinadla xəbər verir ki, onların mənşəyi tamamilə fərqlidir.

Tunellər çay məcraları boyunca uzanmır, faydalı qazıntı hasilatına dair izlər daşımır və adi mağaralara bənzəmir. Bu keçidlərin bir çoxunun uzunluğu 550 metrdən artıqdır və hündürlüyü elədir ki, yetkin insan onların içindən əyilmədən keçə bilir.

Alimlərin əsas ehtimalına görə, bu nəhəng yeraltı sığınacaqları artıq nəsli kəsilmiş iri yerüstü tənbəllər qazıb və bununla da Cənubi Amerikanın bəzi hissələrini yeraltı yaşayış labirintinə çeviriblər.

Son on il ərzində aparılan ətraflı tədqiqatlar nəticəsində Braziliyanın cənub və cənub-şərqində 1500-dən çox nəhəng yuva xəritələşdirilib. Bu tunellərin bəziləri yüzlərlə fut uzunluğa çatır, yan keçidlərə ayrılır və divarlarında paralel, uzun caynaq izləri müşahidə olunur.

Araşdırmaya Braziliyanın Rio-Qrandi-du-Sul Federal Universitetinin geoloqu Genrix Frank rəhbərlik edib. Onun işi paleonorlara – böyük və artıq məhv olmuş heyvanlar tərəfindən qazılmış fosil tunellərə fokuslanıb. Bu canlılar vaxtilə Cənubi Amerikanın cənub hissəsinin landşaftını əhəmiyyətli dərəcədə dəyişiblər.

"Bir çox keçid sıxılmış qumlarda, qumdaşında və ya aşınmış vulkanik süxurlarda formalaşıb. Bu materialları texnika ilə belə qazmaq çətindir, insanların sadə alətlərlə bunu etməsi isə daha da mümkünsüzdür. Uçmuş tavanlar və bağlanmış tunellər göstərir ki, bəzi marşrutlar genişləndirilib və təkrar istifadə olunub”, deyə qeyd edilir.

Frank bildirir ki, tunellərin divarlarında bəzən üç paralel xətdən ibarət caynaq izləri görünür. Bu izlər qazıcı ətrafın qayanı necə yararaq irəlilədiyini aydın şəkildə göstərir.

Tədqiqatçılar vurğulayırlar ki, bu quruluş təsadüfi eroziyanı deyil, uzun müddət ərzində qazılmış və saxlanılmış planlı sığınacaqlar şəbəkəsini xatırladır.

Tunellərin yaradıcılarını müəyyən etmək üçün alimlər yuvaların ölçülərini və caynaq izlərini eyni bölgələrdə tapılmış fosil skeletlərlə müqayisə ediblər. Ən böyük tunellərin eni təxminən 1,8 metr, hündürlüyü isə buna yaxın ölçüdədir.

Bu da şübhələri iri yerüstü tənbəllər və zirehli armadillolar üzərində cəmləşdirir. Lakin caynaq izlərinin geniş və nisbətən dayaz olması onların qısa caynaqlı armadillolardan çox, uzun və əyri caynaqlara malik tənbəllərə uyğun gəldiyini göstərir. Bu yuvalar meqafaunanın hərəkət edərək və dincələrək torpaq səthini necə formalaşdırdığının klassik nümunəsi hesab olunur.

Qeyd edilir ki, bu tunelləri Megaterium növünə aid tənbəllər yaratmış ola bilər. Bu, gec buzlaşma dövründə yaşamış ən məşhur Cənubi Amerika nəhəng yerüstü tənbəlidir. Fosil tapıntıları göstərir ki, Megateriumun çəkisi dörd tona qədər, boyu isə 3,7 metr olub.

Mənbədə vurğulanır ki, bu heyvan uzun quyruğu ilə tarazlığını saxlayır, güclü ön ətrafları və əyri caynaqları sayəsində çökmə süxurları və daha yumşaq qayaları nəsillər boyu stabil şəkildə qaza bilirdi.

Nəşrin yekununda bildirilir ki, Braziliya və Argentina ərazisində aşkar edilmiş bu nəhəng tunellər sadəcə maraqlı bir fakt deyil. Onlar buzlaşma dövründə qədim tənbəllərin, insanların və landşaftların bir-birini necə formalaşdırdığının canlı sübutudur.

Aydın