Çinli istehsalçı daha ucuz və xeyli dərəcədə fərdiləşdirilə bilən bir məhsulla özündən razı Amerika rəqibini şoka saldı. Əslində, bu cümlə artıq bir çox sənayedə o qədər adi hala çevrilib ki, çoxları bunu xəbər dəyərində belə görmür. Lakin bu dəfə söhbət süni intellekt sənayesindən gedir və bu, vəziyyəti daha maraqlı edir. İronik tərəfi isə odur ki, məhz süni intellekt sahəsindəki nəhənglərdən biri bu açıq-aydın inkişafı dəyərləndirməkdə çətinlik çəkib.

"DeepSeek"in yüksəlişi və ABŞ-dakı ikili yanaşma

Qaynarinfo xəvbər verir ki, "DeepSeek" qlobal miqyasda, xüsusən də ABŞ-də sürətlə məşhurlaşır və bunun təkcə siyasi yox, iqtisadi və texnoloji səbəbləri də var. ABŞ daxilində süni intellekt sahəsi sanki iki yerə bölünüb: bir tərəf AI-nin sənaye və biznes üçün əhəmiyyətini araşdırır, digər tərəf isə bu texnologiyalara qoyulan sərmayələrin həqiqətən dəyərli olub-olmadığını müzakirə edir.

Amerikada qeyri-rəsmi bir inanc var idi: hansı şirkətin sektora nə zaman daxil olması və kimlərin geridə qalması vacib deyil, əsas odur ki, bazara ABŞ mənşəli bir texnologiya liderlik edəcək. Bu inanca görə süni intellektin qalibi ya "OpenAI"dan Sem Altman, ya "Nvidia"dan Censen Xuann, ya "Anthropic"dən Dario Amodei, ya "Microsoft"dan Satya Nadella, ya "Google"dan Sundar Piçai, ya da "xAI"dan İlon Mask olmalı idi.

Bu siyahıda ən çox diqqət çəkən ad Altman idi. "ChatGPT" ictimai marağı çoxdan cəlb etmişdi və Altman bu bazarın ən bilikli və qətiyyətli siması kimi görünürdü. Hətta onun məşhurların səslərinin istifadəsi ilə bağlı mübahisələri və şəxsi qalmaqalları belə karyerasına ciddi təsir etmirdi.

"DeepSeek"in təsiri və Sem Altmanın unudulmuş vədi

İndi isə qarşıda "DeepSeek"in qurucusu və baş direktoru Lyanq Venfenq dayanır. O qədər anonim bir şəxsdir ki, hətta bu məqalənin yazıldığı vaxt onun "Wikipedia" səhifəsində şəkli belə yoxdur və "Getty Images" arxivində də heç bir görüntüsü yer almır.

Ötən həftə Pekində keçirilən bir simpoziumda çıxış edərkən göründü, lakin o, Amerikanın texnologiya liderlərinə heç bənzəmir. O, hələ "Time" və ya "Forbes" kimi jurnallara üz qabığı olmaq üçün can atmır. Lakin "DeepSeek"in əlində daha güclü bir silah var – daha yaxşı bir məhsul. Üstəlik, Altmanın verdiyi, lakin yerinə yetirmədiyi bir vədi həyata keçirir: daha sürətli, xeyli ucuz və ən əsası, açıq mənbəli (open-source) bir model təqdim edir.

"DeepSeek"in yüksəlişi və "Nvidia"nın çöküşü

İşlər sürətlə inkişaf etdi. "DeepSeek" cəmi bir gün ərzində "Apple" və "Google"un tətbiq mağazalarının zirvəsinə qalxaraq böyük səs-küy yaratdı. Bu yüksəlişin ən diqqətçəkən təsiri "Nvidia"nın səhmlərində müşahidə olundu – şirkətin CEO-su Censen Xuannın sərvəti bir gün ərzində 21 milyard dollar azaldı. Bu, tarixdə bir səhmin bir gündə yaşadığı ən böyük dəyər itkisi oldu.

"DeepSeek"in "Nvidia" çipləri ilə – sanksiyalardan yan keçərək – təlim keçdiyi barədə xəbərlər yayılsa da, bu fakt vəziyyəti dəyişmədi. Çünki "DeepSeek"in əsas üstünlüyü onun rəqibləri qədər böyük hesablama gücünə ehtiyac duymamasıdır. Bu, təkcə daha ucuz və daha fərdiləşdirilə bilən bir model demək deyil, həm də ekoloji baxımdan daha əlverişli bir seçimdir. Nəticədə "Nvidia"nın və yüksək hesablama gücü tələb edən AI modellərinə milyonlar xərcləyən texnologiya nəhənglərinin gələcəyi sual altına düşür.

Bunun əksinə, "Apple" bu məsələdə daha müstəqil davranır. Şirkət "Apple Intelligence" modelini əsasən cihazların özündə təlim keçirməklə fərqli bir yol tutur.

Süni intellekt bazarının dəyişən dinamikası

"DeepSeek"in yüksəlişi ilə bağlı müzakirələr davam edərkən, AI eksperti Qari Markus belə bir ifadə işlədib:

"Nvidia" qızıl tələbatının pik vaxtında kürələr sataraq varlandı. Amma birdən-birə heç kimin artıq kürəyə ehtiyac duymadığı bir dünyaya düşə bilərik..."

Bu, bir çox şirkətin bulud əsaslı AI xidmətlərindən imtina etməyə çalışacağına işarədir. Çünki indi rəhbərlər, bahalı xidmətlərə pul xərcləmək əvəzinə, açıq mənbəli və daha ucuz AI modellərini sistemlərinə inteqrasiya edə bilərlər. "DeepSeek"in R1 modeli bu sahədə böyük potensiala malikdir və bazarda rəqabət apara bilir.

"ChatGPT" üçün təhlükə və ABŞ-ın müdafiə mexanizmləri

Bəs "ChatGPT"nin heç bir üstünlüyü qalmayıbmı? Bu gün texnologiya sürətlə inkişaf edir. Əgər daha yaxşı və daha ucuz bir alternativ varsa, niyə insanlar köhnə modeldə qalsınlar? Tarixdə bu ssenari dəfələrlə baş verib. Bir zamanlar bazara hakim olan AOL, "Netscape", "Yahoo" və "Internet Explorer" kimi platformalar zamanla rəqiblərinin gerisində qaldılar.

""ChatGPT üçün də eyni taleyin yaşanması mümkündür. 2022-ci ildə necə sürətlə zirvəyə qalxdısa, bir o qədər tez də nüfuzunu itirə bilər.

Lakin ABŞ hökumətinin bu bazarda təsir gücü var. Vaşinqton, Çin texnologiya şirkətlərinin ən son çip texnologiyalarına çıxışını məhdudlaşdırmaq üçün CHIPS qanununu qəbul etdi. Bunun təsiri tam bəlli olmasa da, ABŞ-ın süni intellekt sahəsində Çinlə rəqabət aparmaq üçün müxtəlif strategiyalar hazırlayacağı gözlənilir.

Lakin sual budur: Vaşinqton hər dəfə ABŞ texnologiyalarını geridə qoyan Çin süni intellekt modellərini qadağan etmək siyasətinə nə vaxta qədər davam edəcək?

Əgər bazar daha ucuz, daha səmərəli və açıq mənbəli bir AI tələb edirsə, demək ki, oyun qaydalarını dəyişməyin vaxtıdır.

Altman və "OpenAI" bu dalğaya cavab olaraq GPT-5 kimi daha güclü bir model təqdim etməsə və açıq mənbəli AI istehsalçılarına qoşulmasa, gələcəkdə bazarda çətin günlər gözləyə bilər.

Həm də məlum olur ki, AI modelinizin karbon ayaq izini azaltmağa fokuslanmaq, uzun müddətdə uğurun açarlarından biri ola bilər...

Aydın